۵ فیلم که معماهای جنایی را برای مخاطبان مدرن بازآفرینی کردند

معماهای جنایی سال‌ها است که بخش مهم داستان بسیاری از فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی را به خود اختصاص دادند. در حقیقت از زمانی که سینما به وجود آمد این اسرار خون‌بار جز جدانشدنی از آن بودند. مخاطبان عاشق تماشای آثار جنایی هستند، آن‌ها هم پای شخصیت اصلی برای پیدا کردن سرنخ‌ها تلاش می‌کنند و حتی گاهی پرونده را زودتر از کارآگاهان به نتیجه می‌رسانند.

هنگام تماشای یک فیلم جنایی معمولا خودمان را به جای شخصیت‌های اصلی می‌گذاریم و ماجرا را از چند زاویه موشکافی می‌کنیم تا نهایتا متهم اصلی را از میان ده‌ها مظنون پیدا کنیم. با این حال اسرار قتل در بسیاری از موارد قابل پیش‌بینی و حوصله سر بر هستند و به همین دلیل هم تمایل مخاطبان برای پیگیری پیچش‌های داستانی کم است اما در میان تمام این آثار دم‌دستی و قابل پیش‌بینی، فیلم‌هایی هم وجود دارند که معماهای قتل را به شکل مدرن‌تری بازآفرینی می‌کنند و به معنای واقعی کلمه غافلگیرکننده هستند.

همراهی با این کارآگاهان تیزهوش و پرونده‌های جنایی پیچیده‌شان که در آن‌ها خبری از کلیشه‌های رایج نیست، یکی از جذاب‌ترین تفریحات دنیا است. کنت برانا بازیگر و کارگردان ایرلندی به تازگی در فیلم «مرگ روی نیل» (Death on the Nile) که اقتباسی از اثر مشهور آگاتا کریستی است، شخصیت بازرس پوآرو را به نوعی احیا کرده، از طرف دیگر قسمت تازه‌ی «چاقوکشی» (Knives Out) که از متفاوت‌ترین فیلم‌های جنایی چند سال اخیر بود، در آینده‌ی نزدیک اکران خواهد شد. به همین بهانه نگاهی داشتیم به ۵ فیلم سینمایی متفاوت که با داستان‌های پر پیچ و خمشان معماهای جنایی را بازآفرینی کردند و سر و شکل مدرن‌تری به آن‌ها دادند.

۵- قتل در قطار سریع‌السیر شرق (Murder on the Orient Express)

• سال انتشار: ۲۰۱۷
• کارگردان: کنت برانا
• بازیگران: کنت برانا، پنلوپه کروز، ویلم دفو، جودی دنچ، جانی دپ، جش گد
• امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۶.۵ از ۱۰
• امتیاز IMDb فیلم: ۶۰ از ۱۰۰

قتل در قطار سریع‌السیر شرق محصول سال ۲۰۱۷ یکی از ده‌ها اقتباس سینمایی از رمان مشهور آگاتا کریستی است که سال ۱۹۳۴ نوشته شد اما اقتباسی بودن این اثر به این معنا نیست که شما را به تماشای یک فیلم تکراری دیگر که با کتاب مو نمی‌زند، دعوت می‌کنیم. کنت برانا این تئوری را ثابت می‌کند که هالیوود ایده‌های داستانی تازه‌ای برای روایت ندارد اما می‌توان با بازآفرینی آثار کلاسیک و اضافه کردن المان‌های مدرن، آثار تماشایی را خلق کرد که نسل جدید را هم درگیر کند.

با وجود حضور کلمه‌ی «قتل» در نام این فیلم، حدس زدن این که با یک معمای جنایی طرف هستیم، کار دشواری نیست. از سوی دیگر این رمان و اقتباس‌های دیگر آن به اندازه‌ای مشهور هستند که احتمالا بسیاری با طرح کلی آن آشنایی دارند؛ ماجرا حول محور قتلی در یک قطار می‌گذرد و بازرس پوآرو که به صورت اتفاقی در آن جا حضور دارد باید مجرم را پیدا کند.

کنت برانا در این اقتباس تازه با بهره‌گیری از یک گروه بازیگری بزرگ و پرستاره، شخصیت‌هایی را خلق می‌کند که به نظر بی‌گناه هستند اما بازرس پوآرو (کنت برانا) به تک تکشان مشکوک است و با دقت آن‌ها را زیر نظر دارد. این مورد به مخاطبان اجازه می‌دهد ضمن تلاش برای حل معمای قتل در دیدگاه‌ها و قضاوت‌هایشان درباره‌ی شخصیت‌ها تجدید نظر کنند.

البته انتقاداتی هم به بازسازی کنت برانا وارد است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توانیم به ظاهر متفاوت پوآرو نسبت به توصیفات آگاتا کریستی و پایان عجیب و پر حرف و حدیثش اشاره کنیم. در هر صورت اگرچه قتل در قطار سریع‌السیر شرق فیلم کامل و بی‌نقصی نیست اما در مجموع یکی از بهترین‌های ژانر جنایی در چند سال اخیر است؛ به طوری که هنگام تماشای آن می‌توانید خودتان را یک کارآگاه خبره احساس کنید و در کنار سایر اعضای خانواده یا دوستان بالاخره گره کور این معمای پیچیده را باز کنید.

• ۵ هرکول پوآروی برتر تاریخ سینما و تلویزیون

۴- فارگو (Fargo)

• سال انتشار: ۱۹۹۶
• کارگردان: جوئل کوئن
• بازیگران: فرانسیس مک دورمند، ویلیام اچ میسی، استیو بوشمی، استیو پارک
• امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۸.۱ از ۱۰
• امتیاز IMDb فیلم: ۹۴ از ۱۰۰

فارگو معمای جنایی است که برادران کوئن را به شهرت باورنکردنی رساند و یک حرفه‌ی سینمایی دائمی و درخشان برای آن‌ها ایجاد کرد. فارگو در نهایت راز جنایت را برای مخاطبان فاش می‌کند اما تماشای قهرمان فوق‌العاده جذابش که این گره کور را قدم به قدم باز می‌کند، به اندازه‌ی داستان پیچیده‌ی فیلم، دوست‌داشتنی است.

فارگو از شهرهای ایالت مینه سوتا است که یک معمای جنایی جذاب را برای همیشه در خودش نگه داشته. این فیلم ۲۶ سال پیش اکران شد اما هنوز هم به اندازه‌ی روز اول هیجان‌انگیز و تماشایی است. همچنین سریالی بر اساس اثر تحسین‌برانگیز برادران کوئن ساخته و از شبکه‌ی FX منتشر شد، استقبال خوب مخاطبان و منتقدان نشان می‌دهد ماجرای جنایی فارگو هنوز هم به اندازه‌ی روز اول تازه و شوکه کننده است.

لحن کمدی سیاه که بر تمام داستان سیطره دارد، نه تنها خنده‌دار است بلکه یک همراه عالی برای داستان بیمارگونه‌ی فیلم است و تاثیر آن را دوچندان می‌کند. ساخت آثاری در ژانر کمدی سیاه کار دشواری است اما برادران کوئن با فارگو نشان داند که از پس این کار به خوبی برمی‌آیند.

فرانسیس مک دورمند در نقش افسر پلیس باردار که مسئول این پرونده‌ی جنایی است، افسانه‌ای ظاهر شده. او مخاطب را با خود به دنیای عجیب و غریب فیلم وارد می‌کند و در دل جهان پوچ و تاریک جنایت‌های فیلم، کاملا مصمم به دنبال قاتل می‌گردد. بارداری مک دورمند در کنار ویژگی‌هایی نظیر دقیق و مودب بودن، او را به یکی از دوست‌داشتنی‌ترین قهرمانان تاریخ آثار جنایی تبدیل کرده است. از سوی دیگر شرورها، آدم‌ربایان و قاتلان هم با آن چه انتظار دارید تفاوت محسوسی دارند و این مورد هم از غافلگیری‌های بزرگ فارگو است.

در نهایت فارگو یک معمای قتل نه چندان قدیمی است که آزمون زمان را با موفقیت پس داده و در تاریخ سینما برای همیشه ماندگار شده است.

۳- چاقوکشی (Knives Out)

• سال انتشار: ۲۰۱۹
• کارگردان: ریان جانسون
• بازیگران: دنیل کریگ، کریس ایوانز، آنا د آرماس، جیمی لی کرتیس، تونی کولت
• امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۷.۹ از ۱۰
• امتیاز IMDb فیلم: ۹۷ از ۱۰۰

چاقوکشی یکی از فیلم‌های متفاوت کارنامه‌ی ریان جانسون به عنوان کارگردان «جنگ ستارگان: آخرین جدای» (Star Wars: The Last Jedi) است. البته او در اولین فیلمش به نام «آجر» (Brick) فضای اسرارآمیز را تا اندازه‌ای تجربه کرده بود اما چاقوکشی را می‌توان انقلابی در فیلم‌های معمایی مدرن دانست.

سال‌ها است که فیلم‌هایی با محوریت کنکاش‌های پلیسی طرفداران زیادی دارد. این دسته از آثار معمولا یک شخصیت باهوش که در بیش‌تر موارد یک کارآگاه خبره است را دست مایه قرار می‌دهند و او را تا کشف کامل یک معمای جنایی پیچیده همراهی می‌کنند. از مشهورترین فیلم‌های کارآگاهی می‌توان به شرلوک هولمز، هرکول پوآرو، خانم مارپل و …. اشاره کرد. اما این آثار در چند سال اخیر از رونق افتاده بودند و مخاطبان علاقه‌ی کم‌تری به حل معماهای جنایی به همراه کارآگاهان کارکشته داشتند تا این که ریان جانسون از راه رسید و معادلات را تغییر داد.

چاقوکشی را می‌توان یکی از آغازگران رنسانس آثار کارآگاهی دانست. این فیلم در بحبوحه‌ی کرونا منتشر و با استقبال فوق‌العاده‌ای مواجه شد به طوری که نتفلیکس خیلی زود آن را برای قسمت دوم و سوم هم تمدید کرد که قسمت دوم در آینده‌ی نزدیک منتشر خواهد شد. جانسون در چاقوکشی به داستان اجازه‌ی رشد و تغییر می‌دهد و زمینه‌ی لازم برای شکوفایی شخصیت‌ها را فراهم می‌کند (از جمله کارآگاه عجیب و غریبی که توسط دنیل کریگ حتی شگفت‌انگیزتر از جیمز باند اجرا شده است). شخصیت‌ها در چاقوکشی به شیوه‌ای مرموز و گاه خنده‌دار سیر رشد و تحول را می‌پیمایند و به همین دلیل مخاطب تا آخرین لحظه نظر دقیقی درباره‌ی هیچ یک از آن‌ها ندارد و به حدس و گمان ادامه می‌دهد.

فیلم‌های معمایی اخیرا به شدت قابل پیش‌بینی شدند و مخاطب می‌تواند به راحتی پیچش‌های داستانی را حدس بزند اما چاقوکشی از این قاعده مستثنا است. جانسون با خلق شخصیت‌هایی عمیق و در عین حال جذاب و استفاده‌ی به موقع از فلاش‌بک‌های افشاگرانه مخاطب را گیج می‌کند و کاملا تحت کنترل خودش قرار می‌دهد تا با هر پیچش داستانی حسابی غافلگیر شود.

چاقوکشی یکی از بهترین فیلم‌های معمایی مدرن است که استانداردهای تازه‌ای را در این ژانر تعریف کرد و مخاطبان از حل معمای پیچیده قتل به همراه کارآگاه باهوشش حسابی کیفور شدند. باید منتظر باشیم و ببینیم آیا قسمت دوم هم می‌تواند عملکردی در همان حد و اندازه داشته باشد یا نه؟

• ۱۵ فیلم درباره‌ی معمای قتل که کارآگاه درونتان را به چالش می‌کشند

۲- دختری در قطار (The Girl on the Train)

• سال انتشار: ۲۰۱۶
• کارگردان: تیت تیلور
• بازیگران: امیلی بلانت، ربکا فرگوسن، هیلی بنت، جاستین ثرو، لوک ایوانز
• امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۶.۵ از ۱۰
• امتیاز IMDb فیلم: ۴۴ از ۱۰۰

دختری در قطار اقتباسی از رمانی معمایی به همین نام اثر پائولا هاوکینز است. با این وجود در زمان اکرانش نتوانست آن طور که باید و شاید خودش را نشان دهد اما شاید وقت آن رسیده باشد که فرصت دیگری به این فیلم بدهید. در حالی که دختری در قطار ممکن است از نظر مفهومی شباهت‌هایی به «دختر گمشده» (Gone Girl) دیوید فینچر داشته باشد با این حال اساسا با هم متفاوت هستند. در حقیقت در این جا با یک قتل واقعی سروکار داریم که مشخص نیست به چه علتی به وقوع پیوسته و شخصیت اصلی باید سرنخ‌های لازم برای حل آن را پیدا کند.

ریچل (امیلی بلانت) که به تازگی از همسرش جدا شده و درگیر مشکلات عصبی زیادی است برای آرام شدن به مصرف افراطی الکل روی می‌آورد. او هر روز با قطاری از کنار خانه‌ی قدیمی‌اش عبور می‌کند و عادت دارد نگاهی به خانه‌ی همسایه بیندازد و زندگی زوجی که در آن زندگی می‌کنند را با زندگی آشفته‌ی خودش و همسر سابقش مقایسه کند. به نظر ریچل آن‌ها از همه نظر ایده‌آل هستند. تا این که یک روز به صورت اتفاقی شاهد واقعه‌ی هولناکی است که در خانه‌ی همسایه به وقوع می‌پیوندد. اما مشکل اساسی این جا است که صبح روز بعد به جز تصاویری محو چیز زیادی به خاطر نمی‌آورد.

هرچند دختری در قطار یک اثر اقتباسی به شمار می‌رود اما تفاوت‌های اساسی با منبع اصلی دارد که با هماهنگی پائولا هاوکینز ایجاد شده‌اند و فیلم را در بسیاری از لحظات از کتاب پرکشش‌تر کرده است.

۱- هفت (Se7en)

• سال انتشار: ۱۹۹۵
• کارگردان: دیوید فینچر
• بازیگران: مورگان فریمن، برد پیت، کوین اسپیسی، گوئینت پالترو، رونالد لی ارمی
• امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۸.۶ از ۱۰
• امتیاز IMDb فیلم: ۸۲ از ۱۰۰

هفت در کنار «زودیاک» (Zodiac) دیوید فینچر یکی از مشهورترین فیلم‌ها درباره‌ی معمای قتل‌های زنجیره‌ای است اما این همه‌ی ماجرا نیست و فیلم در لایه‌های زیرینش حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. در حالی که در اکثر آثار مشابه یک قتل همه‌ی شخصیت‌ها را تحت شعاع قرار می‌دهد، هفت ماجراهای قاتل عجیبی را دنبال می‌کند که چند نفر را می‌کشد و کارآگاهان (مورگان فریمن و برد پیت) باید علت آن را پیدا کنند، این در حالی است که نه تنها هیچ ایده‌ای درباره‌ی ماهیت قاتل ندارند بلکه نمی‌دانند چرا این کارها را انجام می‌دهد. مخاطب در این جستجوها با آن‌ها همراه می‌شود و سرنخ‌ها را با وسواس دنبال می‌کند.

کارآگاهان هفت نه تنها پیچیدگی‌هایی در زندگی شخصی‌شان دارند بلکه باید خودشان را به جای قاتل قرار دهند تا بتوانند به چرایی اعمال پلید او برسند. هفت داستان‌های کارآگاهی رایج و آزمایش شده را به شکل متفاوت‌تری بازآفرینی کرد و یک فیلم کلاسیک نوآر را به اثری مدرن با فضایی خشن و خون‌بار تبدیل کرد. فینچر در این فیلم سطح تازه‌ای از خشونت را معرفی کرد که در آثار کارآگاهی پیشین دیده نمی‌شود.

هفت با یک پایان متفاوت و غافلگیرکننده که با گذشت بیش از دو دهه هنوز هم از بهترین‌های تاریخ سینما است، فیلم معمایی درجه یکی که تمام پیش‌فرض‌های ذهنی مخاطب را به بازی می‌گیرد و او را کاملا حیرت‌زده می‌کند.

• بهترین شخصیت هر کدام از ۱۰ فیلم برتر دیوید فینچر بر اساس IMDb

منبع:movieweb