رمان «دراکولا» (Dracula) نوشته‌ی برام استوکر شخصیت‌هایی را معرفی کرد که بسیاری از آن‌ها در فرهنگ عامه ماندگار شدند از جمله کنت دراکولا، دشمن قسم‌خورده‌اش آبراهام ون هلسینگ و صد البته خدمتکار وفادارش رنفیلد که به تازگی موضوع اصلی اقتباس سینمایی «رنفیلد» (Renfield) به کارگردانی کریس مک کی شده است. از زمان انتشار اثر جاودان استوکر تا به حال شخصیت رنفیلد نقش مهی در نماد نگاری دراکولا ایفا کرده و در بیش‌تر اقتباس‌ها حضور تاثیرگذاری داشته.
در فیلم سینمایی «رنفیلد» نیکلاس کیج ایفاگر نقش کنت دراکولا است اما این بار او شخصیت اصلی داستان نیست و در عوض قرار است شاهد ماجراهای سرسپرده‌ی وفادارش رنفیلد با بازی نیکولاس هولت باشیم. این شخصیت یک کیس روان‌شناسی بسیار جذاب است و بررسی رابطه‌ی مراد و مریدی دراکولا و رنفیلد جذابیت‌های بسیاری دارد. به همین بهانه تاریخچه‌ی این شخصیت، چگونگی پیدایش و حضورش در اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی مختلف را بررسی می‌کنیم.
- نوسفراتو ۱۰۰ سال بعد؛ همچنان یکی از ترسناک‌ترین فیلم‌های خون‌آشامی
خاستگاه شخصیت رنفیلد در رمان «دراکولا»
شخصیت رنفیلد در رمان «دراکولا» در حقیقت زندانی است که در بیمارستان روانی بستری شده و دکتر جان سوارد به عنوان یکی از شخصیت‌های محوری داستان بر روند درمانش نظارت دارد. طبیعت ویژه‌ی رنفیلد و مشکلاتی که با آن دست و پنجه نرم می‌کند، او را به یک کیس روان‌شناسی جذاب برای دکتر سوارد تبدیل می‌کند. رنفیلد ۵۹ ساله است اما همان‌طور که دکتر می‌گوید قدرت بدنی فوق‌العاده‌ای دارد که باعث می‌شود از سنش جوان‌تر و قوی‌تر به نظر برسد. دکتر اعتقاد دارد رنفیلد به طرز بیمارگونه‌ای تهییج می‌شود و البته مستعد فرو رفتن در دوره‌های تاریکی است و بعد از بررسی دقیق‌تر، او را یک حیوان وحشی (گوشت‌خوار) می‌نامد؛ زیرا برای رسیدن به جاودانگی به مصرف گوشت حیوانات مختلف روی آورده است. در زنجیره‌ی غذایی او تقریبا هر چیزی پیدا می‌شود؛ از مگس و عنکبوت گرفته تا انواع و اقسام پرندگان، موش‌ها و حتی گربه.
با این حال بلعیدن حیوانات بی‌گناه تنها ویژگی شخصیتی ترسناک رنفیلد نیست، بلکه یک دندگی و مصمم بودنش او را به موجودی به مراتب وحشتناک‌تر تبدیل می‌کند. رنفیلد در حقیقت به عنوان آینه‌ای مقابل دراکولا عمل می‌کند؛ انسانی که برای سود شخصی خودش موجودات مطیع و بی‌آزار را می‌بلعد. به این ترتیب رنفیلد، کنت دراکولا را می‌پرستید؛ زیرا به او قول جاودانگی داده بود اما این اتفاق در گروی پیروی بی چون و چرای این مرد نگون‌بخت از دستورات عجیب دراکولا بود. رنفیلد به کنت اجازه می‌دهد به آسایشگاه وارد شود و از این طریق از خون شخصیتی به نام مینا هارکر تغذیه کند. او ابتدا از انجام این کار هیچ ابایی ندارد اما پس از ملاقات با مینا هارکر عذاب وجدان به سراغش می‌آید و از آن جایی که نمی‌تواند از هیچ کسی کمک بگیرد، برای محافظت از مینا به دراکولا حمله می‌کند اما کنت به خاطر خیانتش گردنش را می‌گزد و او را زخمی می‌کند.
اولین حضور سینمایی رنفیلد در «نوسفراتو»
رنفیلد برای نخستین بار با فیلم صامت «نوسفراتو» (Nosferatu) محصول سال ۱۹۲۲ سفر پرماجرایش از دنیای ادبیات به سینما را آغاز کرد. الکساندر گراناخ نخستین بازیگری بود که ایفای نقش او را بر عهده داشت. فریدریش ویلهلم مورنائو کارگردان فیلم نتوانست به صورت قانونی حق اقتباس از رمان «دراکولا» برام استوکر را به دست آورد؛ در نتیجه تصمیم گرفت تغییرات جزئی را در داستان ایجاد کند و فیلم را بسازد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به تغییر اسامی شخصیت‌ها اشاره کرد مثلا نام کنت دراکولا به کنت اورلوک تغییر کرد یا رنفیلد به ناک رنفیلد تبدیل شد. او تاجر دو رویی بود که توماس هاتر جوان را به قلعه‌ی اورلوک فرستاد. ناک بعدا در آسایشگاه بستری شد اما از آن جا فرار و مردمان روستا را وحشت‌زده کرد و این در حالی است که کنت اورلوک خون همسر توماس، الن را می‌نوشد و او را از بین می‌برد.
ورنر هرتسوک سال ۱۹۷۹ یک نسخه‌ی بازسازی از این فیلم ارائه داد و نام آن را «نوسفراتو، خون‌آشام» (Nosferatu,The Vampyer) گذاشت. داستان کلی و شخصیت‌ها کم و بیش بر «نوسفراتو» استوار بودند و رولان توپور ایفای نقش ناک/ رنفیلد را بر عهده داشت.
- ۲۸ فیلم برتر ساخته شده در رابطه با خون‌آشام‌ها به جز دراکولا
دوایت فرای؛ ماندگارترین رنفیلد تاریخ سینما
سال ۱۹۳۱ یک اقتباس سینمایی دیگر از رمان استوکر ساخته شد که «دراکولا» (Dracula) نام داشت. تاد براونینگ و کارل فروند کارگردانی این فیلم را بر عهده داشتند و بلا لاگوسی هم ایفاگر نقش کنت دراکولا بود. در این میان یک بازیگر دیگر هم وجود داشت که تقریبا همه‌ی توجه‌ها را به خودش جلب کرد؛ دوایت فرای در نقش رنفیلد.
در این نسخه رنفیلد مرد عاقل و باهوشی به تصویر کشیده شده که به خانه‌ی کنت دراکولا در ترانسیلوانیا می‌رود تا یک معامله‌ی املاک را با او جوش دهد اما کنت از خون او تغذیه می‌کنند و پیش از این که جاناتان و مینا هارکر به انگلستان برسند، رنفیلد را به برده و خدمتکار وفادارش تبدیل می‌کند که هر کاری را که از او بخواهد بی چون و چرا انجام می‌دهد. از این جای داستان به بعد رنفیلد رفتارهای عجیب و غیرعادی از خودش نشان می‌دهد که باعث می‌شود در آسایشگاه روانی بستری شود.
جنبه‌های مختلف اجرای فرای ممکن است برای مخاطبان مدرن عجیب و اغراق‌آمیز به نظر برسد اما این بخش مهمی از میراث درخشانی است که این بازیگر به جا گذاشته است. به جز لاگوسی در نقش کنت دراکولا بقیه‌ی بازیگران اجرای ساده و سرراستی دارند اما فرای به صورت اتوماتیک درخشان و برجسته به نظر می‌رسد، به ویژه با در نظر گرفتن روند تبدیلش از یک وکیل موقر و مؤدب به موجودی غیرانسانی و وحشی. چشمان از حدقه بیرون زده، پوزخندهای رقت‌بار، خنده‌های دیوانه‌وار و تک‌تک حرکات این بازیگر کاملا در راستای ارائه‌ی تصویری هولناک از رنفیلد قرار دارد. در نتیجه مخاطب می‌تواند تاثیر رنفیلد بر قربانیانی که به کام مرگ نمی‌کشاندشان را درک کند و سرنوشتی که هزار برابر از مرگ وحشتناک‌تر است را با تمام وجودش لمس کند.
می‌توانیم ادعا کنیم همه‌ی بازیگرانی که سالهای بعد ایفای نقش شخصیت رنفیلد را در اقتباس‌های مختلف بر عهده داشتند به نوعی از دوایت فرای الهام گرفتند، از جمله پیتر مک نیکول در «دراکولا: مرده و دوستدار آن» (Dracula: Dead and Loving It) و در تازه‌ترین نمونه نیکولاس هولت در فیلم سینمایی «رنفیلد».
مشاهده همه
شخصیت رنفیلد در سایر اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی
با گذشت زمان اقتباس‌های بیش‌تری از رمان «دراکولا» برام استوکر انجام شد و طبیعتا شخصیت رنفیلد هم در هر کدام از این اقتباس‌ها تکامل پیدا کرد. با این حال او در بعضی از نسخه‌ها به طول کامل حذف شد مثلا در «وحشت از دراکولا» (Horror of Dracula) محصول سال ۱۹۵۸ و «دراکولا» محصول سال ۱۹۷۹ به کارگردانی جان بدهام هیچ خبری از این شخصیت نیست.
رنفیلد در «کنت دراکولا» (Count Dracula) محصول سال ۱۹۷۰ به کارگردانی خسوس فرانکو حضور دارد و توسط کلاوس کینسکی به شکل تاریک‌تری تصویر شده است. حضور رنفیلد در «دراکولای برام استوکر» محصول سال ۱۹۹۲ به کارگردانی فرانسیس فورد کوپولا به حداقل رسید، این شخصیت که توسط تام ویتس نقش‌آفرینی می‌شد به رابطه‌ی میان کنت دراکولا و مینا هارکر حسادت می‌کرد.
کم‌کم پای این شخصیت به تلویزیون هم باز شد. طولانی‌ترین حضور رنفیلد را می‌توان به سریال بریتانیایی «دراکولای جوان» (Young Dracula) نسبت داد که پخش آن از سال ۲۰۰۶ آغاز شد و تا پنج فصل ادامه پیدا کرد. این رنفیلد با بازی سایمون لادرز از نوعی آشفتگی جسمی و روحی رنج می‌برد اما خودش را کاملا وقف خانواده‌ی دراکولا می‌کند و به نوعی تا قرن‌ها ساقی آن‌ها باقی می‌ماند.
در فصل سوم سریال «داستان عامه‌پسند» (Penny Dreadful) محصول سال ۲۰۱۶ بالاخره سروکله‌ی رنفیلد با بازی سم بارنت پیدا شد. او در حقیقت منشی تنهای دکتر فلورنس سوارد بود که بعدها به خدمتکار خون‌آشام تبدیل می‌شود. در یکی از آخرین اقتباس‌های تلویزیونی که از بی‌بی‌سی منتشر شد، مارک گتیس در سریال «دراکولا» محصول سال ۲۰۲۰ ایفاگر نقش وکیل کنت دراکولا، رنفیلد بود. حالا که صحبت از بی‌بی‌سی شد بد نیست به یکی دیگر از تولیدات این شبکه هم گریزی بزنیم؛ مینی سریال «کنت دراکولا» (Count Dracula) محصول سال ۱۹۷۷ که در آن جک شپرد ایفاگر نقش رنفیلد بود و تصویر همدلی برانگیزی را از این شخصیت ارائه کرد و به جای این که هولناک و وحشی به نظر برسد، ناامید و غمگین بود. جالب است بدانید این یکی از معدود اقتباس‌هایی است که سن واقعی رنفیلد را در نظر می‌گیرد و با مرد ۶۰ سالهای با موهای خاکستری روبه‌رو می‌شویم.
- چگونه دراکولا و خون‌آشام بر شکل‌گیری زامبی و مومیایی تاثیر گذاشتند؟
رنفیلد؛ صد سال بعد
اما نوبتی هم باشد نوبد فیلم سینمایی «رنفیلد» ساخته‌ی کریس مک کی است که به تازگی اکران شده است. نیکلا هولت ۳۳ ساله ایفای نقش خدمتکار دراکولا را بر عهده دارد. البته در حقیقت بیش از ۱۰۰ سال سن دارد اما به خاطر اثرات جاودانگی جوان به نظر می‌رسد. این سریال به نوعی دنباله‌ی سینمایی «نوسفراتو» به حساب می‌آید و داستانش به صورت مستقیم از رمان استوکر اقتباس نشده و به ماجراهای خیالی می‌پردازد که سال‌ها بعد به وقوع می‌پیوندد؛ بنابراین نیکلاس هولت مجبور است از این شخصیت تفسیر کاملا تازه‌ای داشته باشد که شباهت چندانی به سایر اقتباس‌ها ندارد.
«رنفیلد» در اصل بخشی از پروژه‌ی ناموفق «جهان تاریک» به شمار می‌رفت که سال ۲۰۱۷ با ریبوت «مومیایی» (The Mummy) کلید خورد و همان جا هم به پایان رسید. آدام مک کی در مصاحبه‌ای با توتال فیلم گفت که «رنفیلد» ریبوت هیچ فیلم سینمایی قدیمی نیست اما ایده‌هایی برای ساخت دنباله‌ی سینمایی آن دارد. در هر صورت رویکرد یونیورسال به این شخصیت تاثیرگذار ادبی بسیار امیدوارکننده است و رنفیلد می‌تواند حتی بدون دراکولا هم به حیاتش ادامه دهد و آینده‌ی روشنی در پیش داشته باشد.
در نهایت جالب است بدانید شهرت این شخصیت در سراسر دنیا به اندازه‌ای زیاد است که روان‌شناسی به نام ریچارد نول واژه‌ای به نام «سندروم رنفیلد» را اختراع کرد که به عنوان خون‌آشامی بالینی یا اختلال شخصیت خون‌آشام هم شناخته می‌شود. این سندروم به افرادی اطلاق می‌شود که به تبعیت از رنفیلد به نوشیدن خون دیگران تمایل دارند یا خودشان را خون‌آشام تصور می‌کنند.
منبع:collider