جشنواره‌ی فیلم کن هر ساله در کشور فرانسه برگزار می‌شود. این جشنواره نخستین‌بار اواخر دهه‌ی ۱۹۳۰ میلادی به اجرا درآمد و از آن تاریخ تا به امروز تبدیل به یکی از مهم‌ترین جشنواره‌های سینمایی شده است. این جشنواره یکی از بزرگ‌ترین جشنواره های بین‌المللی سینما است که هر ساله فیلم‌های زیادی برای نخستین‌بار در آن به اکران درمی‌آیند؛ فیلم‌هایی از ژانرهای مختلف. بین سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۵۴ این جشنواره جایزه‌ای به عنوان جایزه بزرگ جشنواره‌ی فیلم کن را به عنوان مهم‌ترین جایزه به بهترین فیلم منتخب اهدا می‌کرد، از سال ۱۹۵۵ اما این جایزه با جایزه‌ی نخل طلا که لوچینه لازون، جواهرساز پاریسی آن را طراحی کرده بود جایگزین شد. هر رکورد جشنواره‌ی فیلم کن، رکوردی ماندگار محسوب می‌شود.
کشورهای مختلف از سرتاسر کره‌ی زمین هر ساله در این رقابت سینمایی شرکت می‌کنند به امید این که بتوانند یک رکورد ماندگار در جشنواره‌ی فیلم کن از خودشان به جای بگذارند. بیشترین جوایز را از این جشنواره‌ی سینمایی فیلم‌سازهای کشور آمریکا و فرانسه به دست آورده‌اند. فیلم‌سازهای آمریکایی و فرانسوی تا به امروز توانسته‌اند ۲۳ جایزه‌ی معتبر از این جشنواره‌ی اروپایی به دست آورند. رتبه‌ی دوم این لیست در اختیار کشور ایتالیا است؛ فیلم‌سازهای ایتالیایی تا به امروز توانسته‌اند ۲۲ جایزه‌ی معتبر سینمایی از این جشنواره بگیرند. رتبه‌ی سوم این لیست متعلق به بریتانیا است که فیلم‌سازهای آن توانسته‌اند ۱۴ جایزه را از این جشنواره به خانه ببرند. لازم به ذکر است که فیلم‌سازهای ایرانی تا به امروز توانسته‌اند ۲ جایزه‌ی مهم این جشنواره را به دست آورند؛ ۱ نخل طلا و ۱ جایزه‌ی بزرگ.
از آن جایی که این حشنواره یکی از جشنواره‌های مهم سینمایی محسوب می‌شود، هر رکورد که در جشنواره‌ی فیلم کن به جا گذاشته می‌شود یک رکورد مهم سینمایی محسوب می‌شود و می‌توان از آن به عنوان یک دست‌آورد مهم هنری یاد کرد. طی تاریخ هنرمندان زیادی بوده‌اند که توانسته‌اند طی سال‌های فعالیت خود رکوردهای دست‌نیافتنی در این جشنواره‌ی اروپایی معتبر از خودشان به جای بگذارند، رکوردهایی که جابه‌جا کردن آن‌ها بعید به نظر می‌رسد. در بعضی موارد دست یافتن به این رکوردها نیازمند سال‌ها فعالیت هنری بی‌نقص است و در بعضی موارد تغییر قوانین این جشنواره به هنرمندان اجازه نمی‌دهد که هرگز بتوانند رکوردهایی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد را جابه‌جا کنند.
۱. فیلمی که بیشترین جایزه را گرفته است
طی سال ۱۹۹۱، برادران کوئن با فیلم «بارتون فینک» (Barton Fink) توانستند جایزه‌های بهترین بازیگر نقش اصلی مرد، بهترین کارگردانی و عنوان نخل طلا را به دست آورند و یک رکورد مهم در جشنواره‌ی فیلم کن از خودشان به جای بگذارند. آن‌ها با این سه جایزه تبدیل به نخستین فیلم تاریخ شدند که توانسته است سه جایزه‌ی مهم را از این جشنواره بگیرد. «بارتون فینک» یکی از مهم‌ترین آثار برادران کوئن است. مجله‌ی اینترنتی متاکریتیک به این فیلم امتیاز ۶۹ از ۱۰۰ را داده است و وبسایت راتن تومیتوز ۹۰ از ۱۰۰. جان توتورو بازیگر نقش اصلی این فیلم است و جان گودمن و تونی شالهوب از دیگر ستارگان آن هستند.
- رتبه‌بندی تمام فیلم‌های برادران کوئن؛ از بدترین به بهترین (فیلم‌ساز زیر ذره‌بین)
بعد از این رکوردشکنی بزرگ برادران کوئن، مدیران جشنواره‌ی فیلم کن قانونی تصویب کردند که دیگر به فیلم‌ها اجازه نمی‌داد چندین جایزه‌ی مهم را با خود به خانه ببرند. پس از این اتفاق مهم، طبق قوانین وضع شده هر فیلم فقط می‌تواند جوایز بازیگری را ترکیب‌شده با یکی از جوایز مهم دیگر این جشنواره به دست آورد. بعد از این اتفاق مهم، تنها دو مرتبه‌ی دیگر فیلم‌ها توانستند سه جایزه‌ی مهم از جشنواره‌ی فیلم کن فرانسه به دست آورند؛ «انسانیت» (L’humanité) از برونو دومو طی سال ۱۹۹۹ و «معلم پیانو» (The Piano Teacher) از میشائیل هانکه طی سال ۲۰۰۱. این دو فیلم توانستند جایزه‌ی بزرگ جشنواره‌ی فیلم کن را بگیرند و علاوه بر آن بازیگرهای اصلی این فیلم‌ها توانستند جایزه‌ی بهترین بازیگر نقش اصلی مرد و بهترین بازیگر نقش اصلی زن را به کارنامه‌ی هنری خود اضافه کنند.
۲. کارگردانی که بیشترین حضور را در بخش مسابقات داشته است
طی سال ۱۹۸۰، کن لوچ، فیلم‌ساز بریتانیایی برای نخستین‌بار با فیلم «نگهدارنده‌ی بازی» (The Gamekeeper) وارد جشنواره‌ی فیلم کن شد و توانست وارد رقابت در بخش نوعی نگاه شود. با گذشت زمان و طی سال‌هایی که لوچ به فعالیت سینمایی خود ادامه داد، بارها و بارها به جشنواره‌ی فیلم کن بازگشت. او تا به امروز ۱۵ مرتبه با فیلم‌های مختلف توانسته است وارد بخش‌های رقابتی اصلی این جشنواره شود و فیلم‌های او تا کنون توانسته‌اند دو بار جایزه‌های اصلی این جشنواره را به دست آورند؛ «بادی که در مرغزار می‌وزد» (The Wind That Shakes the Barley) توانست سال ۲۰۰۶ جایزه‌ی نخل طلا را بگیرد و «اینجانب، دانیل بلیک» (I, Daniel Blake) یک دهه پس از آن توانست یک‌بار دیگر این جایزه را برای لوچ به ارمغان بیاورد.
حضورهای فراوان کن لوچ باعث شده‌اند که او بتواند یک رکورد ماندگار در جشنواره‌ی فیلم کن فرانسه ثبت کند، رکوردی که او هنوز هم می‌تواند با حضورهای بیش‌تر طی سال‌های آتی آن را افزایش دهد تا هیچ هنرمند دیگری نتواند به آن دست پیدا نماید. لوچ به دنبال سبک کارگردانی واقع‌گرای خود شناخته شده است. فیلم‌های لوچ بیش از این که شبیه به فیلم‌های سینمایی باشند سبیه به مستندهایی اجتماعی هستند که سعی دارند قصه‌های شخصیت‌های خود را با جزئیات واقعی و قابل لمس برای مخاطبان به نمایش بگذارند. لوچ تا به امروز ۲۸ فیلم سینمایی ساخته است و آخرین اثر او «بلوط پیر» (The Old Oak) سال گذشته برای نخستین‌بار در جشنواره‌ی فیلم کن به نمایش درآمد و به رقابت بر سر نخل طلا پرداخت.
۳. طولانی‌ترین فیلم به نمایش درآمده
طی سال ۲۰۰۷، دو کارگردان با نام‌های کن برنز و لین ناویک فیلم مستند «جنگ» (The War) را برای به نمایش درآمدن در جشنواره‌ی فیلم کن به این جشنواره ارسال کردند. این فیلم مستندی هفت قسمتی بود درباره‌ی جنگ جهانی دوم که داستان خود را از طریق روایت‌های مختلف عده‌ای از مردها و زن‌های مختلف که شهروندهای چهار شهر مختلف آمریکا بودند تعریف می‌کرد. پخش این مستند سریالی که ۸۷۰ دقیقه طول داشت، در چندین نوبت طی دو روز سه‌شنبه ۲۲ می و چهارشنبه ۲۳ می انجام شد و ۱۴ ساعت و ۳۰ دقیقه طول کشید. این مستند سریالی توانست با طول خود یک رکورد ماندگار در جشنواره‌ی فیلم کن از خودش به جای بگذارد.
در بعضی کشورها مانند استرالیا، اتریش، سوئیس، آلمان و فرانسه، این مستند به عنوان سریالی ۱۴ قسمتی منتشر شد. مجله‌ی تایمز این مستند سریالی را یکی از بهترین سریال‌های جدید سال ۲۰۰۷ نامید و بری گارون، منتقد هالیوود ریپورتر از این سریال به عنوان یک شاهکار هنری یاد کرد. کیث دیوید توانست برای حضورش در این سریال، جایزه‌ی تلویزیونی امی بهترین صداپیشگی را دریافت کند. بازیگران بزرگی مانند تام هنکس، ساموئل ال. جکسون، و الی والش به عنوان صداپیشه در این مستند سریالی درباره‌ی جنگ جهانی دوم حضور پیدا کردند.
۴. دو جایزه‌ی بهترین بازیگر زن برای یک بازیگر، در یک سال
طی مراسم جشنواره‌ی کن سال ۱۹۸۱ اتفاقی عجیب و به یادماندنی رخ داد. طی این مراسم، ایزابل آجانی، بازیگر ۲۶ ساله‌ی فرانسوی دومرتبه به صحنه‌ی اصلی فراخوانده شد و توانست دو جایزه‌ی بهترین بازیگر زن را در یک شب به دست آورد؛ او یک‌بار این جایزه را برای درخشش‌اش در فیلم «کوارتت» (Quartet) جیمز تیوری دریافت کرد و یک‌بار دیگر این جایزه را برای بازی در فیلم «تسخیر» (Possession) از آنژی ژووافسکی به دست آورد. آجانی بعدها یک‌بار دیگر با فیلم «بالماسکه» (Masquerade) توانست سال ۲۰۲۱ وارد بخش مسابقه‌ی جشنواره‌ی فیلم کن شود.
این بازیگر زن پرافتخار، از ۱۲ سالگی بازیگری را با تئاتر آغاز کرد و سپس در سن ۱۷ سالگی برای نخستین‌بار با فیلم «فوستین و تابستان زیبا» (Faustine et le Bel Été) بازیگری مقابل دوربین را تجربه کرد. او که در این بازی با بازیگر شناخته‌شده‌ی دیگر هم نسل خود ایزابل هوپر هم‌بازی شد، بعد از این فیلم بیش از همیشه رو به بازیگری سینمایی آورد. آجانی تا به امروز ۴ مرتبه توانسته است جایزه‌ی سزار بهترین بازیگر را دریافت کند و ۲ مرتبه نامزد دریافت اسکار بهترین بازیگر زن شده است. آجانی تا به امروز در بیش از ۵۰ فیلم سینمایی نقش‌آفرینی کرده و توانسته است با به دست آوردن دو جایزه‌ی بهترین بازیگر زن در یک شب یک رکورد ماندگار در جشنواره‌ی فیلم کن از خودش به جا بگذارد.
۵. طولانی‌ترین مسیر برای رسیدن به نخل طلا
وقتی که پای تلاش برای رسیدن به بزرگ‌ترین جایزه‌ی جشنواره‌ی فیلم کن فرانسه در میان باشد، یک نام بیش از سایرین می‌درخشد؛ ژان لوک گدار. این فیلم‌ساز فرانسوی مجبور شد ۴۲ سال منتظر بماند. نخستین فیلم گدار که به این جشنواره‌ی اروپایی راه یافت فیلم «اوضاع چگونه است؟» (How’s It Going) بود که توانست سال ۱۹۷۶ به بخش دورنگار سینمای فرانسه راه پیدا کند. پس از آن فیلم‌های دیگر گدار هم به بخش‌های مختلف این جشنواره راه پیدا کردند، اما تا سال ۲۰۱۸، این فیلم‌ساز جریان‌ساز فرانسوی نتوانست نخل طلا را به خانه ببرد. در نهایت گدار با فیلم «کتاب تصویر» (The Image Book) توانست نخل طلا را به کارنامه‌ی هنری خود اضافه کند.
- ۱۵ فیلم برتر ژان لوک گدار؛ آشنایی با کارگردان انقلابی (فیلم‌ساز زیر ذره‌بین)
در آن سال که گدار بالاخره توانست نخل طلا را بعد از ۴۲ سال به دست آورد و یک رکورد در جشنواره‌ی فیلم کن از خودش به جای بگذارد، کیت بلانشت این جایزه را به نمایندگان گدار، فابریکه آراگنو و میترا فراهانی تقدیم کرد و این فیلم‌ساز سوئیسی-فرانسوی را مردی نامید که طی سال‌های فعالیت‌اش همواره تعریف جهانیان از سینما را دست‌خوش تغییر کرده است. کارگردان‌های زیادی مانند مارتین اسکورسیزی، کوئنتین تارانتینو، دیوید کراننبرگ، فرانسیس فورد کوپولا، جرج لوکاس، دیوید لینچ، پتر باگدانوویچ، برایان دی‌پالما و بسیاری دیگر از نام‌های آشنای سینمایی اذعان داشته‌اند که سینمای خود را تحت تاثیر سینمای ویژه و متفاوت گدار بنا نهاده‌اند.
۶. طولانی‌ترین تشویق ایستاده
اگرچه مطابق با سنت همیشگی جشنواره‌ی فیلم کن هر فیلمی که در آن به نمایش در می‌آید مورد تشویق قرار می‌گیرد، اما بعضی از فیلم‌ها با تشویق‌های ایستاده و طولانی‌تر از سایرین مواجه می‌شوند. طی سال ۲۰۰۶، گی‌یرمو دل تورو در تالار بزرگ لومیر، با فیلم «هزارتوی پن» (Pan’s Labyrinth) توانست یک رکورد ماندگار در جشنواره‌ی فیلم کن از خودش به جای بگذارد. مخاطبانی که برای نخستین‌بار این فیلم را تماشا می‌کردند، بعد از پایان یافتن آن به مدت ۲۲ دقیقه بدون وقفه به صورت ایستاده این فیلم را تشویق کردند. این رکورد البته رکوردی است که بیش از سایر رکوردهایی که تا به این‌جا به آن ها اشاره شد امکان شکسته شدن آن وجود دارد. چند سال دیگر طول می‌کشد تا یک فیلم موفق شود بیش از ۲۲ دقیقه مورد تشویق مخاطبان قرار بگیرد؟
«هزارتوی پن» بعدها در گیشه هم خوش درخشید و توانست با بودجه‌ی ۱۹ میلیون دلاری، ۸۳.۹ میلیون دلار بفروشد. این فیلم در جشنواره‌ی جوایز اسکار نامزد دریافت ۶ جایزه شد و توانست جایزه‌ی بهترین طراحی صحنه، بهترین فیلم‌برداری و بهترین چهره‌پردازی را دریافت کند. اگرچه این فیلم گلدن گلوب بهترین فیلم خارجی زبان را هم از دست داد، اما وبسایت متاکریتیک به این فیلم امتیاز ۹۸ از ۱۰۰ و وبسایت راتن تومیتوز به آن امتیاز ۹۵ از ۱۰۰ را دادند. منتقدان تمام وجوهات این فیلم دل‌ت ورو را ستایش کردند و از این فیلم به عنوان فیلمی یاد می‌شد که برای همیشه دنیای فیلم‌های فانتزی را دست‌خوش تغییر کرده است. با وجود تشویق ۲۲ دقیقه‌ای، این فیلم جشنواره‌ی فیلم کن فرانسه را دست خالی ترک کرد. این فیلم داستان اوفلیا را روایت می‌کند؛ دختری که با مادر باردار و ناپدری فاشیست خود زندگی می‌کند و یک روز به واسطه‌ی دنبال کردن موجودی شبیه به پری وارد سرزمینی اسرارآمیز می‌شود.
۷. جوان‌ترین فیلم‌سازی که جایزه‌ی نخل طلا را برده است
طی سال ۱۹۵۶، لوئیس مال جایزه‌ی نخل طلا را برای فیلم «جهان خاموش» (The Silent World) به دست آورد؛ مستندی که او همراه با ژاک-ایو کوستو آن را ساخته یود. در سن اندک ۲۴ سالگی، مال تبدیل به جوان‌ترین فیلم‌ساز تاریخ شد که توانسته است جایزه‌ی نخل طلا را به دست آورد؛ رکوردی که هنوز کسی نتوانسته است آن را جابه‌جا کند. استیون سودربرگ با بردن نخل طلا طی سال ۱۹۸۹ در سن ۲۶ سالگی به شکستن این رکورد نزدیک شد، اما نتوانست آن را جابه‌جا کند. این رکورد لوئیس مال یک رکورد ماندگار در جشنواره‌ی فیلم کن فرانسه است که احتمالا هرگز شکسته نخواهد شد.
مال در زمان حیات خود ۶ مرتبه نامزد دریافت اسکار شده است و توانسته است یک‌مرتبه برای فیلم «جهان خاموش» اسکار بهترین فیلم مستند را به دست آورد. لوئیس مال در سن ۶۳ سالگی، سال ۱۹۹۵ در گذشت. او هم‌چنین دو مرتبه برنده‌ی شیر نقره‌ای، سه مرتبه برنده‌ی جایزه‌ی سزار و دو مرتبه برنده‌ی جایزه‌ی بفتا شد. مال فعالیت سینمایی خود را با همین فیلم مستند که برایش نخل طلا و جایزه‌ی اسکار به همراه آورد آغاز کرد و توانست خیلی زود تمام افتخارات ممکن برای یک فیلم‌ساز را به دست آورد. مال طی سال‌های فعالیت هنری‌اش در مجموع بیش از ۲۴ فیلم سینمایی و ۷ فیلم مستند ساخت.
۸. تنها کسی که دو مرتبه رئیس هیأت داوران جشنواره‌ی فیلم کن شده است
از سال ۱۹۶۴ تا به امروز، رئیس هیأت داوران جشنواره‌ی فیلم کن هر ساله از بین یکی از افراد متخصص صنعت سینما انتخاب می‌شود. ژن مورو، بازیگر زن فرانسوی تنها کسی است که تا به امروز توانسته دو مرتبه رئیس هیأت دوران این جشنواره شود. او نخستین‌بار سال ۱۹۷۵ به این سمت دست پیدا کرد و سپس بعد از گذشتن ۲۰ سال، یک‌بار دیگر سال ۱۹۹۵ توانست این جایگاه را به دست آورد. مورو طی سال‌های فعالیت هنری‌اش با کارگردان‌های بزرگی هم‌چون لوئیس بونوئل، ویم وندرس، میکل آنجل آنتونیونی، اورسن ولز، فرانسوا تروفو و ژان لوک گدار همکاری کرده است.
این هنرمند فرانسوی در ۸۹ سالگی در گذشت. او بازیگری را با شرکت در کلاس‌های تئاتر آغاز کرد. لوئیس مال که پیش‌تر به عنوان جوان‌ترین کارگردان برنده‌ی نخل طلای جشنواره‌ی فیلم کن فرانسه از آن نام بردیم، نخستین کارگردانی بود که از مورو دعوت به همکاری کرد و این نخستین تجربه‌ی سینمایی، مورو را تبدیل به یکی از ستاره‌های سینمای فرانسه کرد. سال ۲۰۰۸ مورو توانست جایزه‌ی سزار افتخاری دریافت کند. او سال ۱۹۶۰ برای بازی در فیلم «مدراتو کانتابیله» (Moderato cantabile) توانست جایزه‌ی بهترین بازیگر زن را از جشنواره‌ی فیلم کن فرانسه دریافت کند. مورو سال ۱۹۹۸ یک اسکار افتخاری هم دریافت کرد.
۹. درخشان‌ترین نخل طلا
سال ۲۰۱۷، هفتادمین دوره‌ی برگزاری جشنواره‌ی فیلم کن بود و به همین مناسبت خانه‌ی طلا و جواهرسازی شاپرد که از سال ۱۹۹۸ مسئول ساختن نخل‌های طلای این جشنواره بوده است، تصمیم گرفت ۱۶۷ قطعه الماس به این جایزه اضافه کند. این سنگ‌های گران‌بها و درخشان باعث شدند که این جایزه‌ی کریستالی از همیشه خاص‌تر باشد و وقتی که این جایزه به روبن اوستلند برای فیلم «مربع» (The Square) رسید، از همیشه درخشان‌تر بود.
- برندگان نخل طلای کن در دهه‌ی ۹۰ میلادی از بدترین به بهترین
۱۰. بازیگر زنی با بیشترین فیلم‌های انتخاب‌شده در بخش‌های اصلی
بازیگر اسطوره‌ای و شناخته‌شده‌ی فرانسوی، ایزابل هوپر، یکی از هنرمندانی است که همیشه در جشنواره‌ی فیلم کن حضور دارد. او بیش از ۲۵ بار به این جشنواره دعوت شده است و سال ۲۰۰۹ به عنوان رئیس هیأت داوران این جشنواره برگزیده شده. او از زمانی که با فیلم «آلوویس» (Aloïse) به کارگردانی لیلیان دی کرمادک طی سال ۱۹۷۶ برای نخستین‌بار وارد جشنواره‌ی کن شد رکورددار حضور در فیلم‌های انتخاب‌شده برای بخش‌های اصلی است. این بازیگر تا به امروز دومرتبه مورد توجه هیأت داوران جشنواره‌ی فیلم کن قرار گرفته است؛ او نخستین جایزه‌ی بهترین بازیگر زن خود را سال ۱۹۷۸ برای بازی در نقش اصلی فیلم «ویولت نوزیر» (Violette Nozière) کلود شابرل به دست آورد و برای دومین‌بار توانست این جایزه را برای بازی در نقش اریکا کاهوت در فیلم «معلم پیانو» میشائیل هانکه طی سال ۲۰۰۱ به دست آورد.
یکی از برجسته‌ترین لحظات هوپر در جشنواره‌ی فیلم کن وقتی بود که او در مراسم سال ۲۰۲۱ مسترکلاس بازیگری برگزار کرد و مخاطبان خود را با دادن این فرصت به آن‌ها به وجد آورد. هوپر بازیگری را با تئاتر آغاز کرد و سال ۱۹۷۴ با بازی در فیلم «مکان رفتن» (Going Places) توانست اسم و رسمی برای خودش دست و پا کند. هوپر تا به امروز علاوه بر دو مرتبه بردن جایزه‌ی بهترین بازیگر زن از جشنواره‌ی فیلم کن، دومرتبه جایزه‌ی بهترین بازیگر زن جشنواره‌ی فیلم ونیز را هم به دست آورده است و علاوه بر این‌ها توانسته است دو مرتبه جایزه‌ی بهترین بازیگر نقش اصلی زن را از جشنواره‌ی فیلم سزار هم دریافت کند. او برای بازی در فیلم «او» (Elle) توانست گلدن گلب بهترین بازیگر نقش اصلی زن در یک فیلم درام را نیز به کمد افتخارات خود اضافه کند.
منبع: festival-cannes