کمبود ویتامین تاثیرات گسترده‌ای روی بدن و به‌خصوص پوست دارد. پوست با زرد یا کم‌رنگ شدن می‌تواند به‌سرعت شما را از وجود این کمبودها آگاه کند. اما کمبود چه ویتامینی باعث زردی پوست می‌شود؟ آیا فقط دریافت ناکافی ویتامین در بروز این مشکل نقش دارد یا عوامل دیگری هم در آن دخیل هستند؟ برای اینکه پاسخ این سوالات را بیابید، توصیه می‌کنیم تا انتهای این مقاله از دیجی‌کالا مگ با ما همراه باشید.
منظور از پوست زرد یا کم‌رنگ چیست؟
گاهی‌اوقات پوست به‌طور غیرطبیعی روشن‌تر از حالت عادی به نظر می‌رسد که به این وضعیت زردی یا رنگ‌پریدگی می‌گویند. تغییر رنگ پوست معمولا به‌دلیل مشکلات داخلی بدن اتفاق می‌افتد و بسته به علت به شکل‌های مختلف ظاهر می‌شود.
زرد شدن پوست در بیشتر موارد به تجمع بیش از حد بیلی‌روبین در خون مربوط می‌شود. اما می‌تواند در اثر کمبود مواد مغذی هم رخ دهد. پوست کم‌رنگ یا رنگ‌پریده هم دلایل مختلفی دارد که کم‌خونی ناشی از دریافت ناکافی آهن، فولات (ویتامین B9) یا ویتامین B12 یکی از علت‌های مهم آن است.
بیشتر افراد رنگ‌پریدگی را با صورت مرتبط می‌دانند. اما این مشکل بسته به علت زمینه‌ای ممکن است بستر ناخن و حتی لب‌ها، لثه‌ها و زبان را هم تحت تاثیر قرار دهد.
علت پوست زرد یا رنگ‌پریده چیست؟
قبل از پاسخ دادن به این سوال که کمبود چه ویتامینی باعث زردی پوست می‌شود، باید در مورد سایر عواملی که می‌توانند به بروز این مشکل منجر شوند توضیح دهیم. تغییر رنگ پوست دلایل بسیار متنوعی دارد که در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
۱. کم‌خونی
به کاهش گلبول‌های قرمز خون «آنمی» یا «کم‌خونی» می‌گویند. گلبول‌های قرمز حاوی هموگلوبین هستند، پروتئین مهمی که اکسیژن را به سراسر بدن حمل می‌کند. اگر هموگلوبین و اکسیژن کافی وجود نداشته باشد، پوست ممکن است رنگ‌پریده به نظر برسد.
کم‌خونی فقر آهن شایع‌ترین نوع آنمی است و معمولا به‌دلیل دریافت ناکافی آهن، خونریزی یا سوء جذب آهن رخ می‌دهد. از علائم مهم این عارضه می‌توان به رنگ‌پریدگی، خستگی، ضعف، تنگی نفس، سرگیجه، سردرد، شکنندگی ناخن‌ها و سردی دست یا پا اشاره کرد.
کم‌خونی انواع دیگری هم دارد که عبارتند از:
- کم‌خونی آپلاستیک: زمانی رخ می‌دهد که مغز استخوان تولید گلبول‌های قرمز را متوقف کند.
- کم‌خونی همولیتیک: شامل تخریب گلبول‌های قرمز خون در طحال یا جریان خون است.
- کم‌خونی داسی شکل: ژنتیکی است و باعث تغییر شکل غیرطبیعی گلبول‌های قرمز می‌شود.
بعضی از بیماری‌ها از جمله سرطان می‌توانند باعث کم‌خونی شوند. گاهی‌اوقات هم این عارضه از کمبود ویتامین E ناشی می‌شود. چون در تعدادی از مطالعات مشاهده شده است که کمبود ویتامین E ممکن است طول عمر گلبول‌های قرمز را کاهش دهد و به‌خصوص در نوزادان نارس به کم‌خونی همولیتیک منجر شود. با مطالعه‌ی مقاله‌ی «ویتامین E چه فوایدی برای بدن دارد؟» می‌توانید اطلاعات بیشتری درباره‌ی این ماده‌ی مغذی مهم کسب کنید.
۲. خونریزی
هر نوع خونریزی بیش از حد می‌تواند ذخایر آهن بدن را تخلیه کند، سطح هموگلوبین را کاهش دهد و باعث رنگ‌پریدگی شود. خونریزی شدیدی که با رنگ‌پریدگی همراه است، به مراقبت پزشکی اورژانسی نیاز دارد. بعضی از نمونه‌های خونریزی که ممکن است باعث رنگ‌پریدگی شوند عبارتند از:
- قاعدگی بسیار سنگین
- خونریزی شدید پس از زایمان
- خونریزی گوارشی به‌دلیل جراحت یا زخم
- خونریزی داخلی به‌دلیل آسیب‌دیدگی
- خونریزی بعد از جراحی
مشاهده همه
۳. عفونت
طیف گسترده‌ای از عفونت‌ها باعث رنگ‌پریدگی می‌شوند. یکی از جدی‌ترین موارد سپسیس است، نوعی عفونت که از ورود باکتری‌ها به جریان خون ناشی می‌شود. اگر باکتری به گلبول‌های قرمز آسیب برساند، پوست رنگ‌پریده به نظر می‌رسد. سپسیس یک اورژانس پزشکی است که معمولا فرد را ملزم به مصرف آنتی‌بیوتیک و ماندن در بیمارستان می‌کند.
عوامل زیر هم می‌توانند در تغییر رنگ پوست نقش داشته باشند:
- عفونت‌های ساده مثل سرماخوردگی یا آنفولانزا
- مشکلات تنفسی مرتبط با عفونت که باعث کاهش سطح اکسیژن خون می‌شوند
۴. خستگی
خستگی هم از جمله مواردی است که ممکن است به رنگ‌پریدگی منجر شود. با این حال، مکانیزم بروز آن هنوز شناسایی نشده است. گروهی از محققان با انجام یک مطالعه متوجه شدند که خستگی همچنین می‌تواند باعث افتادگی و قرمزی چشم‌ها شود. در بعضی موارد، خستگی به‌ویژه خستگی مزمن نشانه‌ی یک بیماری زمینه‌ای مانند کم‌خونی است.
۵. یرقان
یرقان (زردی) به‌خودی‌خود بیماری نیست؛ بلکه از وجود یک مشکل در بدن خبر می‌دهد. یرقان به‌دلیل تجمع بیلی‌روبین در خون ایجاد می‌شود و معمولا یکی از علائم بیماری کبدی است. چون سلول‌های آسیب‌دیده‌ی کبد نمی‌توانند بیلی‌روبین را پردازش کنند. درنتیجه، این ماده وارد خون می‌شود و رنگ پوست را تغییر می‌دهد. یرقان دلایل دیگری هم دارد که شامل موارد زیر هستند:
- سنگ کیسه صفرا
- سرطان لوزالمعده، کبد یا کیسه صفرا
- پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
- انسداد مجاری صفراوی
- لنفوم
یرقان باعث می‌شود پوست و سفیدی چشم زرد به نظر برسد. سایر علائمی که اغلب همراه با این عارضه اتفاق می‌افتند عبارتند از:
- خارش
- ادرار تیره
- مدفوع رنگ‌پریده
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن ناخواسته
- تب
- تغییرات ذهنی مانند گیجی
- درد شکم
۶. سایر دلایل تغییر رنگ پوست
عوامل زیر ممکن است باعث رنگ‌پریدگی شوند:
- اختلالات تنفسی: آسم، بیماری انسدادی مزمن ریه، سرطان ریه و سایر مشکلات تنفسی دریافت اکسیژن کافی را دشوار می‌کنند که این امر می‌تواند رنگ پوست را تغییر دهد.
- اختلالات ژنتیکی: بعضی از اختلالات ژنتیکی نادر روی گلبول‌های قرمز خون یا هموگلوبین تاثیر می‌گذارند و باعث رنگ‌پریدگی مزمن می شوند. کمبود آنزیم گلوکز-۶-فسفات دهیدروژناز (G6PD) که به کم‌خونی همولیتیک منجر می‌شود، یکی از این اختلالات است. افراد مبتلا به این اختلال باید از خوردن باقلا خودداری کنند.
- سرطان: بعضی از انواع سرطان از جمله لوسمی (سرطان خون) باعث کاهش سطح اکسیژن و رنگ‌پریدگی می‌شوند.
زردی پوست ناشی از کمبود کدام ویتامین است؟
اگر می‌خواهید بدانید که کمبود چه ویتامینی باعث زردی پوست می‌شود، باید بگوییم که کمبود فولات و ویتامین B12 از شایع‌ترین دلایل بروز این مشکل است. چرا که دریافت ناکافی آن‌ها به نوع خاصی از آنمی به‌نام کم‌خونی مگالوبلاستیک منجر می‌شود.
فولات و ویتامین B12 هر دو به ساخت گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کنند. بنابراین کمبود آن‌ها باعث می‌شود اندازه گلبول‌های قرمز به‌طور غیرطبیعی بزرگ شود و آن‌ها سریع‌تر از سلول‌های طبیعی از بین بروند. از سوی دیگر، گلبول‌های قرمز غیرطبیعی نمی‌توانند اکسیژن را آن‌طور که باید در سراسر بدن حمل کنند. درنتیجه، بافت‌ها و اندام‌های مختلف از جمله پوست اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند.
مشاهده همه
۱. علائم کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین
علائم کمبود ویتامین B12 یا فولات ممکن است در ابتدا خفیف باشد و طی چند ماه یا چند سال به‌تدریج بدتر شود. از این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پوست رنگ‌پریده یا مایل به زرد
- سرگیجه
- خستگی
- تپش قلب
- ضعف عضلانی
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دست و پا
- تنگی نفس
- کاهش وزن ناخواسته
کمبود ویتامین‌های ضروری برای بدن مضر است. در موارد شدید، کمبود ویتامین B12 ممکن است با گیجی، فراموشی یا حتی تغییرات شخصیتی همراه باشد. گاهی‌اوقات این عارضه در سالمندان با زوال عقل اشتباه گرفته می‌شود.
۲. علت کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین
این نوع کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که سطح فولات یا ویتامین B12 در بدن پایین باشد. عواملی که در بروز این مشکل نقش دارند عبارتند از:
- مصرف بعضی از داروها از جمله داروهای ضدتشنج
- مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- ابتلا به بیماری‌هایی که روی جذب مواد مغذی در روده تاثیر می‌گذارند
- سابقه‌ی جراحی معده
- مشکلات روده مانند کرم نواری
- مصرف ناکافی غذاهای حاوی فولات شامل سبزیجات سبز رنگ تیره، حبوبات، مغزیجات و دانه‌ها و غذاهای حاوی ویتامین B12 مثلگوشت، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات
بعضی از افراد از جمله زنان باردار یا شیرده، کسانی که به‌دلیل ابتلا به بیماری کلیوی دیالیز می‌شوند و افراد مبتلا به مشکلات گوارشی مثل بیماری سلیاک بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به کم‌خونی مگالوبلاستیک هستند.
۳. درمان کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین
پزشک از آزمایش خون برای تشخیص کم‌خونی استفاده می‌کند. در این آزمایش موارد زیر ارزیابی می‌شوند:
- سطح فولات و ویتامین B12 خون
- تعداد و ظاهر گلبول‌های قرمز
بسته به شرایط شما ممکن است پزشک آزمایش‌های دیگری هم تجویز کند. این کار به تشخیص علت تغییر رنگ پوست و تعیین برنامه‌ی درمانی مناسب کمک می‌کند. هدف از درمان کم‌خونی افزایش سطح ویتامینی است که به کمبود آن مبتلا هستید.
شما تا زمانی که سطح ویتامین به محدوده‌ی نرمال برسد باید از مکمل‌های خوراکی یا تزریقی تجویزشده توسط پزشک استفاده کنید. تغییر رژیم غذایی هم می‌تواند کمک‌کننده باشد. اگر کم‌خونی از یک بیماری زمینه‌ای ناشی شود، به احتمال زیاد باید درمان را برای مدت طولانی ادامه دهید تا از بازگشت کمبود ویتامین جلوگیری کنید.
کلام پایانی
در این مقاله به این سوال که کمبود چه ویتامینی باعث زردی پوست می‌شود، پاسخ دادیم. همچنین شما را با سایر دلایل تغییر رنگ پوست آشنا کردیم. گاهی‌اوقات علت زردی پوست یا رنگ‌پریدگی آن جدی نیست. اما در بعضی موارد ممکن است نشانه‌ی یک مشکل زمینه‌ای باشد. اگر با این علامت مواجه شدید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. این موضوع به‌خصوص زمانی مهم است که تغییر رنگ پوست با علائم دیگری مثل تب، معده‌درد و… همراه باشد.
منابع: medicalnewstoday, healthdirect, my.clevelandclinic