شاید تابه‌حال نام دیابت بی‌مزه را نشنیده باشید. حق هم دارید چون این بیماری نسبتا نادر است. جالب است بدانید که این بیماری هیچ ارتباطی با دیابت نوع ۱ و ۲ ندارد و نام دیابت صرفه به خاطر شباهت یکی از علائم این بیماری با دیابت‌های شیرین است. در ادامه در مورد دیابت بی‌مزه، علائم و روش‌های درمانی آن بیشتر بخوانید.
دیابت بی‌مزه چیست؟
دیابت بی مزه (DI) یک بیماری نادر است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که کلیه‌های فرد بیمار قادر به ذخیره‌ی آب نباشند. دیابت بی‌مزه منجر به تشنگی شدید و تکرر ادرار یا تولید ادرار بی‌طعم، رقیق و بی‌بو می‌شود.
یک فرد بالغ سالم معمولاً بین ۱ تا ۳ لیتر (۹۴۶/۴ میلی‌لیتر تا ۲/۸۴ لیتر) ادرار در روز دفع می‌کند. افراد مبتلا به دیابت بی‌مزه ممکن است روزانه ۲۰ لیتر (۱۸/۹ لیتر) ادرار را دفع کنند.
انواع مختلفی از دیابت بی‌مزه وجود دارد و اغلب می‌توان آن‌ها را با موفقیت درمان کرد. اما دیابت بی‌مزه کدام نوع دیابت است؟ همان‌طور که در مقدمه گفتیم این بیماری با مشکل دیابت رایجی که می‌شناسیم کاملا متفاوت است و یکی از انواع آن دیابت محسوب نمی‌شود.
اگر به دیابت نوع ۱ یا ۲ مبتلا باشید، نحوه‌ی تشخیص و درمان متفاوتی دارید. استفاده از بهترین مکمل برای افراد دیابتی در کنار مصرف دارو و تغییر سبک زندگی می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند.
- بیماری دیابت چیست؟
مشاهده همه
علت بیماری دیابت بی‌مزه چیست؟
دیابت بی‌مزه زمانی رخ می‌دهد که هر بخشی از سیستم تنظیم‌کننده‌ی مایعات در بدن شما دچار مشکل شود. این بیماری ارتباط نزدیکی با سطوح پایین هورمون آنتی‌دیورتیک (ADH) دارد که به نام وازوپرسین (vasopressin) نیز شناخته می‌شود. سطوح ADH بر میزان ذخیره‌ی آب توسط کلیه‌ها تأثیر می گذارد.
برای درک دیابت بی‌مزه، لازم است نحوه‌ی استفاده و تنظیم طبیعی مایعات توسط بدن را بشناسید.
مایعات حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد از توده‌ی بدن یک بزرگسال و حدود ۷۵ درصد از توده‌ی بدن یک نوزاد را تشکیل می‌دهند. حفظ مقدار مناسب مایعات در بدن کلید سلامت کلی شما است. مصرف آب و غذا در طول روز به تامین مایعات بدن کمک می‌کند. ادرار کردن، تنفس و تعریق از روش‌های دفع مایعات از بدن است.
بدن انسان از سیستمی از اندام‌ها و سیگنال های هورمونی برای تنظیم مایعات بدن استفاده می‌کند. این سیستم زمانی که به جایگزینی مایعات از دست رفته در اثر تعریق نیاز دارید، ادرار کمتری تولید می‌کند و زمانی که مایعات زیادی در بدن شما وجود دارد، ادرار بیشتری تولید می‌کند.
به علاوه:
- کلیه‌ها با حذف مایع اضافی از جریان خون، نقش مهمی در تنظیم مایعات دارند.
- مثانه مواد زائد مایع را تا زمانی که شما آن را دفع کنید، ذخیره می‌کند.
- مغز هورمون ADH تولید می کند که پس از تولید در غده‌ی هیپوفیز ذخیره می‌شود.
- هیپوتالاموس ناحیه‌ی خاصی از مغز است که ADH در آن ایجاد می‌شود. هیپوتالاموس فرایند تشنگی را تنظیم می‌کند.
- زمانی که بدن شما نیاز به حفظ آب دارد، غده‌ی هیپوفیز هورمون ADH را در جریان خون آزاد می‌کند.
- زمانی که نیاز به خلاص شدن از شر این مایعات اضافه دارید، ADH یا به مقدار کمتری ترشح می‌شود یا اصلاً آزاد نمی‌شود؛ در نتیجه شما بیشتر ادرار می‌کنید.
علائم دیابت بی‌مزه
علائم اصلی این بیماری عبارتند از:
- تشنگی بیش از حد (پلی دیپسی (Polydipsia))، که می‌تواند باعث ولع غیرقابل کنترل برای آب شود.
- حجم بیش از حد ادرار که می‌تواند باعث خیس شدن رختخواب یا بیدار شدن شما در طول شب برای ادرار مکرر شود.
علائم این بیماری در کودکان خردسال و نوزادان شامل موارد زیر است:
- تشنگی بیش از حد
- مرطوب شدن زیاد و غیرمعمول پوشک، شب ادراری یا خروج بیش از حد ادرار
- بی‌قراری و تحریک‌پذیری
- کم‌آبی بدن
- تب شدید
- پوست خشک
- تاخیر در رشد
بزرگسالان ممکن است برخی از علائم فوق را تجربه کنند، به علاوه:
- گیجی
- سرگیجه
- سستی
این بیماری همچنین می‌تواند باعث کم‌آبی شدید بدن شود که در صورت عدم درمان می‌تواند تشنج، آسیب مغزی و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد.
انواع دیابت بی‌مزه
چهار نوع دیابت بی‌مزه وجود دارد:
- دیابت بی‌مزه مرکزی
- دیابت بی‌مزه نفروژنیک
- دیابت بی‌مزه دیپسوژنیک
- دیابت بی‌مزه حاملگی
در ادامه توضیح مختصری در مورد هر نوع بخوانید:
دیابت بی‌مزه‌ی مرکزی
دیابت بی‌مزه‌ی مرکزی شایع ترین نوع این بیماری است. این مشکل در اثر آسیب به غده‌ی هیپوفیز یا هیپوتالاموس ایجاد می‌شود. این آسیب به این معنی است که ADH نمی‌تواند به طور معمول تولید، ذخیره یا آزاد شود. بدون ADH، مقدار زیادی مایع در ادرار آزاد می‌شود.
دیابت بی‌مزه‌ی مرکزی اغلب نتیجه‌ی موارد زیر است:
- ضربه به سر
- بیماری‌هایی که باعث تورم مغز می‌شود.
- تومورهای مغزی
- جراحی که غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- از دست دادن خون‌رسانی به غده‌ی هیپوفیز
- بیماری‌های ژنتیکی نادر
دیابت بی‌مزه‌ی نفروژنیک
دیابت بی‌مزه‌ی نفروژنیک می‌تواند ژنتیکی یا اکتسابی باشد. برخی جهش‌های ژنتیکی می‌توانند به کلیه‌ها آسیب برسانند و کاری کنند که این اندام قادر به پاسخگویی به ADH نباشد.
سایر علل احتمالی آسیب کلیه – و دیابت بی‌مزه نفروژنیک – عبارتند از:
- برخی داروها، مانند لیتیوم یا تتراسایکلین (آکرومایسین V)
- انسداد مجاری ادراری، که شامل انسداد حالب‌ها (که ادرار را از کلیه به مثانه می‌برد) می‌شود.
- عدم تعادل الکترولیت، مانند کلسیم زیاد یا کمبود پتاسیم
- در موارد نادر، بیماری مزمن کلیه
دیابت بی‌مزه‌ی دیپسوژنیک
دیابت بی‌مزه‌ی دیپسوژنیک به دلیل اختلال در مکانیسم تشنگی در هیپوتالاموس ایجاد می‌شود. این اختلال می‌تواند باعث احساس تشنگی زیاد و نوشیدن بیش‌ازحد مایعات شود. این بیماری نیز با داروها و بیماری‌های خاصی از جمله مشکلات سلامت روان مرتبط است. به دلیل ارتباط با بیماری‌های روانی ممکن است به آن دیابت بی‌مزه عصبی هم بگویند.
دیابت بی‌مزه‌ی بارداری
دیابت بی‌مزه‌ی بارداری فقط در دوران بارداری رخ می‌دهد. این نوع از دیابت بی‌مزه می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که یکی از آنزیم‌های ساخته شده توسط جفت، ADH فرد را از بین می‌برد. جفت مهم‌ترین راه تبادل مواد مغذی و مواد زائد بین جنین و مادر است.
دیابت بی‌مزه‌ی بارداری همچنین زمانی رخ می‌دهد که افزایش سطح پروستاگلاندین (prostaglandin)، یک ماده‌ی شیمیایی هورمون‌مانند، حساسیت کلیه‌ها را نسبت به ADH کمتر کند. این بیماری باید پس از بارداری برطرف شود.
تفاوت دیابت بی‌مزه و دیابت شیرین
دیابت بی‌مزه و دیابت شیرین با وجود نام‌های مشابه، دو بیماری کاملا متفاوت هستند. تنها وجه اشتراک آن‌ها این است که شما را تشنه می‌کنند و باعث ادرار زیاد می‌شوند. این بیماری‌ها ناشی از مشکل در هورمون‌های مختلف است.
اگر دیابت بی‌مزه دارید، هورمون‌هایی که به تعادل مایعات بدن شما کمک می‌کنند (وازوپرسین یا ADH) کار نمی‌کنند. از میان هر ۲۵ هزار نفر، فقط یک نفر مبتلا به دیابت بی‌مزه می‌شود.
در صورت ابتلا به دیابت شیرین (اغلب به صورت خلاصه «دیابت» نامیده می‌شود)، بدن شما نمی‌تواند آن‌طور که باید از انرژی غذا استفاده کند. این مشکل به این دلیل است که در نحوه‌ی ساخت یا استفاده‌ی بدن از هورمون انسولین مشکلی وجود دارد. دیابت شیرین شیوع بسیار بیشتری دارد. مقاومت به انسولین یکی از دلایل ایجاد دیابت شیرین است.
برای درمان سریع دیابت باید قند خون خود را منظم کنترل کنید. با خرید سوزن تست قند خون و خرید دستگاه قند خون هر روز می‌توانید سطح قند خون خود را بررسی کنید.
عوارض و خطرات دیابت بی‌مزه
آیا دیابت بی‌مزه خطرناک است؟ این بیماری اگر تحت کنترل نباشد می‌تواند مشکلات و عوارض زیر را ایجاد کند:
کم‌آبی بدن
در صورت ابتلا به این بیماری مهم‌ترین نشانه‌ای که می‌تواند برای شما مشکل ایجاد کند، کم‌آبی بدن است.
عدم تعادل الکترولیت
وقتی آب زیادی از دست می‌دهید، سطح الکترولیت شما می‌تواند غیر طبیعی شود. این عدم تعادل ممکن است مشکلات زیر را به دنبال داشته باشد:
- سردرد
- احساس خستگی دائمی (خستگی)
- تحریک پذیری
- درد عضلانی
کم‌خوابی
دائما بیدار شدن از خواب برای ادرار کردن، خواب شما را مختل می‌کند و در نتیجه شب‌های ناآرام‌تری خواهید داشت.
دیابت بی مزه چگونه بر بارداری تاثیر می‌گذارد؟
دیابت بی‌مزه‌ی بارداری یک بیماری نادر است و علائم آن معمولاً تا پایان سه ماهه‌ی دوم یا سوم ظاهر نمی‌شود. تشخیص این عارضه برای پزشک ممکن است دشوار باشد زیرا علائم اصلی، تشنگی شدید و ادرار کردن زیاد، علائم معمول اواخر بارداری هستند. اما در این حالت، این علائم طی چند روز یا چند هفته بدتر می‌شوند. بدون درمان، ممکن است وزن کم کنید و احساس خستگی و تهوع شدید داشته باشید.
برای تشخیص پزشک ادرار شما را آزمایش می‌کند تا ببیند آیا این اختلال را دارید یا نه و اگر دارید، با دارو درمان می‌شوید. اگر دیابت بی‌مزه‌ی بارداری دارید، ممکن است در خطر مشکلات کبدی باشید؛ بنابراین پزشک، کبد شما را تحت نظر خواهد گرفت.
مشاهده همه
نحوه‌ی تشخیص و درمان دیابت بی‌مزه: انواع آزمایش‌های موثر
پزشک ابتدا در مورد علائمتان از شما سوال می‌کند و سپس نوع آزمایش مورد نیاز را مشخص می‌کند. ممکن است از چند آزمایش برای تشخیص بیماری شما بهره ببرند. آزمایش‌های زیر برای تشخیص این بیماری انجام می‌شود:
آزمایش گرانش ادرار
در ازمایشگاه از نمونه‌ی ادرار برای بررسی غلظت نمک و سایر مواد زائد استفاده می‌شود. این آزمایش با نام آزمایش وزن مخصوص ادرار هم شناخته می‌شود. در صورت ابتلا نمونه‌ی ادرار شما دارای حجم زیادی از آب و غلظت پایین سایر مواد زائد خواهد بود.
تست محرومیت از آب
برای این آزمایش از شما می‌خواهند قبل از آزمایش محرومیت از آب، برای مدت زمان مشخصی نوشیدن آب را متوقف کنید. سپس نمونه‌های خون و ادرار را می‌گیرند و پزشک تغییرات موارد زیر را بررسی می‌کند:
- سطح سدیم خون
- سطوح اسمولالیته خون (غلظت املاح)، که نشان می‌دهد ذرات محلول (مانند مواد معدنی و مواد شیمیایی) وجود دارند یا خیر.
- سطح ADH در خون
- خروجی ادرار
- ترکیب ادرار
- وزن بدن
علاوه بر اندازه‌گیری سطوح ADH، پزشک ممکن است در طول آزمایش به شما ADH مصنوعی بدهد تا ببیند آیا کلیه‌های شما مطابق انتظار به ADH پاسخ می‌دهند یا خیر.
آزمایش محرومیت از آب باید تحت نظر پزشک انجام شود چون ممکن است مشکلاتی برای سلامتی شما ایجاد کند. برای برخی از افراد لازم است که برای احتیاط بیشتر، در بیمارستان بستری شوند.
ام آر آی (MRI)
در طول MRI، یک دستگاه با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی از بافت مغز شما تصویر می‌گیرد. سپس پزشک شما به این تصاویر نگاه می‌کند تا ببیند آیا آسیب بافت مغزی باعث علائم شما شده است یا خیر. پزشک همچنین تصاویر هیپوتالاموس یا غده‌ی هیپوفیز را برای پیدا کردن هر گونه آسیب یا ناهنجاری به دقت بررسی می‌کند.
غربالگری ژنتیکی
غربالگری ژنتیکی ممکن است برای جست‌وجوی نوع ارثی دیابت بی‌مزه بر اساس سابقه‌ی خانوادگی شما انجام شود.
روند درمان دیابت بی‌مزه
درمان این بیماری به نوع دیابت و شدت بیماری شما بستگی دارد. در موارد خفیف، پزشک ممکن است فقط توصیه کند که مصرف آب خود را افزایش دهید.
درمان دیابت بی‌مزه مرکزی
دسموپرسین (Desmopressin) یک هورمون مصنوعی است که اغلب برای درمان دیابت بی‌مزه‌ی مرکزی استفاده می‌شود. این هورمون یک شکل مصنوعی ADH است و به صورت قرص، اسپری بینی یا تزریق در دسترس است. در حین مصرف این دارو، باید میزان مصرف آب را کنترل کنید و فقط زمانی که تشنه هستید آب بنوشید.
اگر بیماری ناشی از مشکلات دیگری مانند تومور یا مشکلی در غده‌ی هیپوفیز باشد، پزشک ابتدا آن مشکل را درمان می‌کند و سپس تعیین می کند که آیا دیابت بی‌مزه هنوز نیاز به درمان دارد یا خیر.
درمان دیابت بی‌مزه نفروژنیک
در دیابت بی‌مزه نفروژنیک، رسیدگی به علت زمینه‌ای ممکن است این مشکل را درمان کند.
درمان‌های دیگر آن عبارتند از:
- دوزهای بالای دسموپرسین (desmopressin)
- دیورتیک‌ها (Diuretics)، که می‌توانند همراه با آسپرین یا ایبوپروفن مصرف شوند.
- سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، مانند ایندومتاسین.
هنگام مصرف این داروها، فقط باید زمانی آب بنوشید که تشنه هستید.
اگر مشکل شما نتیجه‌ی داروهایی است که مصرف می‌کنید، پزشک برای جایگزینی یا توقف مصرف این داروها با شما همکاری خواهد کرد. بدون مشورت کردن با پزشک معالج، مصرف هیچکدام از داروهای خود را خودسرانه متوقف نکنید.
درمان دیابت بی‌مزه دیپسوژنیک
هیچ درمان خاصی برای دیابت بی‌مزه دیپسوژنیک وجود ندارد؛ اما درمان علائم یا شرایط اولیه‌ی سلامت روان ممکن است باعث تسکین آن شود.
درمان دیابت بی‌مزه بارداری
دیابت بی‌مزه بارداری معمولاً نیازی به درمان ندارد. دسموپرسین ممکن است برای دیابت بی‌مزه حاملگی شدید تجویز شود.
تغییرات سبک زندگی برای دیابت بی‌مزه
تغییر سبک زندگی برای درمان دیابت بی‌مزه حیاتی است. مهم‌ترین اقدام جلوگیری از کم‌آبی بدن است. همیشه و هر جایی که یم روید آب کافی همراه داشته باشید. اگر فرزند شما مبتلا شده، هر چند ساعت یک بار به کودک خود آب بدهید. با مشورت پزشک میزان مایعاتی که باید در طول روز بنوشید مشخص می‌شود.
یک کارت هشدار پزشکی یا یک دستبند پزشکی همراه داشته باشید تا در مواقع ضروری، دیگران از بیماری شما مطلع شوند. کم‌آبی می‌تواند به سرعت اتفاق بیفتد، بنابراین اطرافیان شما باید از وضعیت شما مطلع باشند.
آیا دیابت بی‌مزه باعث کاهش وزن می‌شود؟
این بیماری می‌تواند باعث کاهش وزن به خصوص در نوزادان و کودکان شود. تشنگی شدید، یکی از علائم اصلی این بیماری، مانع اشتهای طبیعی افراد می‌شود. در نتیجه افراد مبتلا به دیابت بی‌مزه ممکن است کمتر غذا بخورند و تغذیه‌ی کافی نداشته باشند، که منجر به کاهش وزن در بزرگسالان و رشد کند در کودکان می‌شود.
جمع‌بندی
دیابت بی‌مزه یک بیماری نادر است که شما را بسیار تشنه می‌کند و باعث ادرار زیاد می‌شود. این زمانی اتفاق می افتد که بدن شما به اندازه کافی هورمون وازوپرسین/ADH را که به تعادل آب کمک می‌کند تولید نمی‌کند یا زمانی که کلیه های شما به این هورمون پاسخ درستی نمی‌دهند. برای مدیریت این بیماری، مقدار زیادی آب بنوشید، داروهای تجویز‌شده‌ی خود را مصرف کنید و مراقب علائم خود باشید. مراجعه‌ی منظم به پزشک برای تحت کنترل نگه داشتن این بیماری مهم است.
منابع: Webmd, Healthline