رابطه‌ی پاراسوشیال چیست و چه چیزی در مورد آن خطرناک است؟

احتمالا برای شما هم پیش آمده است که با افرادی رو به رو شوید که به شکلی اغراق‌آمیز به یک سلبریتی ابراز عشق می‌کنند و به نوعی در ذهن خود، با او یک رابطه‌‌ را شکل داده‌اند. به طور کلی رابطه‌ی پاراسوشیال به رابطه‌ی یک طرفه گفته می‌شود که در آن یک نفر انرژی عاطفی، علاقه و زمان زیادی را به فرد مدنظر (در اغلب موارد افراد مشهور و بازیگران) اختصاص می‌دهد، در حالی که شخص دیگر به هیچ‌وجه او را نمی‌شناسد!

رابطه‌ی پاراسوشیال چیست؟

همانطور که در مقدمه هم اشاره شد، این دسته از روابط که در موارد حاد نوعی اختلال ذهنی محسوب می‌شوند به رابطه‌ای خیالی و یک طرفه گفته می‌شود که در آن فرد، شیفته‌‌ی یک فرد مشهور می‌شود و در ذهن خود چنان رابطه‌ی قوی‌ای را می‌سازد که می‌توان آن را همانند یک رابطه‌ی واقعی در نظر گرفت، در حالی که شخص دیگر به هیچ‌وجه او را نمی‌شناسد! روابط پاراسوشیال بیشتر با افراد مشهور، اعضای تیم‌های ورزشی یا ستاره‌های سینمایی و تلویزیونی رایج است. در رابطه‌ی پاراسوشیال، فرد سرشناس برای هوادارش چیزی بیشتر از یک غریبه است و معشوق احساس می‌کند که او را به خوبی می‌شناسد. در واقع، یک نوع نزدیکی و صمیمیت گمراه کننده در این رابطه وجود دارد.

در گذشته، رابطه‌ی پاراسوشیال عمدتاً با شخصیت‌های تلویزیونی و سینمایی رخ می‌داد؛ اما در دنیای امروز، این روابط بین فردی با نویسنده‌ی مورد علاقه‌ی خود، اینفلوینسرهای شبکه‌های اجتماعی و گیمرها هم رخ می‌دهد. از طرفی ماهیت و میزان صمیمیت هم برای ایجاد این نوع از روابط در دنیای امروز به حد بالایی رسیده است. به این معنی که دنیای اینترنتی امروز به بینندگان این امکان را می‌دهد که صمیمی‌ترین و شخصی‌ترین بخش‌های زندگی یک شخصیت مشهور را مشاهده کنند و آن را با دیگران به اشتراک بگذارند. به همین دلیل هم رابطه‌ی پاراسوشیال امروز نسبت به گذشته می‌تواند بسیار عمیق‌تر هم دنبال شود.

اینترنت امکان دسترسی ۲۴ ساعته به کاربران رسانه‌ها را فراهم می‌کند و افزایش دسترسی کاربران به اینترنت ممکن است منجر به افزایش تمایل به سمت تعاملات پاراسوشیالی شود.

اینترنت امکان دسترسی ۲۴ ساعته به کاربران رسانه‌ها را فراهم می‌کند و افزایش وابستگی به اینترنت ممکن است منجر به افزایش تمایل به سمت تعاملات پاراسوشیالی شود، در حالی که روابط همچنان یک طرفه باقی مانده‌اند. از طرفی وجود محیط‌هایی تعاملی‌تری به افراد اجازه می‌دهد تا با شخصیت‌های رسانه‌ای خود ارتباط برقرار کنند و صمیمیت و استحکام روابط پاراسوشیال در آن‌ها افزایش پیدا کند.

شباهت‌های روابط فرا اجتماعی با روابط واقعی

البته علیرغم ماهیت یک طرفه‌ی این نوع از رابطه، شباهت‌های متعددی بین آن و روابط اجتماعی سنتی‌تر وجود دارد. جالب است بدانید که مطالعات نشان می‌دهد که روابط پاراسوشیال داوطلبانه هستند، در آن‌ها حس همراهی وجود دارد و تحت تأثیر جذابیت اجتماعی قرار می‌گیرند. علاوه بر این، بینندگان با فرد موردنظرشان در رسانه ارتباط برقرار می‌کنند و نسبت به آن‌ها احساس محبت، قدردانی، اشتیاق، تشویق و وفاداری را ابراز می‌کنند. از طرفی همانطور که حفظ رابطه‌ی واقعی مانند رابطه با دوستان و همسر، با تعامل پیش می‌رود، حفظ رابطه در روابط پاراسوشیال از طریق رویدادهایی مانند تماشای هفتگی سریال یا لایوهای اینستاگرام رخ می‌دهد. همچنین شبکه‌های اجتماعی‌ای مانند توییتر، فیس بوک و اینستاگرام، به شیفتگان سلبریتی‌ها فضای بیشتری برای بیان احساسات می‌دهد.

آشنایی با انواع روابط پاراسوشیال یا فرااجتماعی

افرادی که وابسته‌ی یک رابطه پاراسوشیال می‌شوند رابطه برای آن‌ها به شکلی است که گویا فرد در یک ارتباط واقعی قرار دارد و همان حس آرامش و امنیتی که در یک رابطه‌ی واقعی حس می‌شود را در چنین حالتی تجربه می‌کند. البته چنین تجربه‌ای می‌تواند در رده‌بندی‌های مختلفی قرار گیرد که مسلما دور شدن از جنبه‌ی سرگرمی قضیه می‌تواند نوعی اختلال در نظر گرفته شود.

• رابطه از نوع سرگرمی-اجتماعی (Entertainment-social PSR)؛ این تجربه زمانی شکل می‌گیرد که شما به یک فرد مشهور یا سلبریتی جذب می‌شوید، از طرفداران او می‌شوید و در مورد او با دیگران صحبت می‌کنید.
• شیفتگی شدید (Intense-personal PSR)؛ در این حالت فرد احساسات شدید و شخصی خود را نثار فرد مشهور می‌کند و به نوعی شیفته‌ی او می‌شود. در این حالت فرد ممکن است باور کند که در یک رابطه‌ی عاطفی با فرد مشهور است، یا اینکه ستاره‌‌ی پاپ موردعلاقه‌اش نیمه‌ی گمشده‌ی اوست.
• اختلال شخصیت مرزی (Borderline-pathological PSR)؛ به طور کلی این حالت نوعی اختلال شخصیت مرزی به حساب می‌آید که شامل فانتزی‌ها و عملکردهایی است که دیگران نمی‌توانند آن را کنترل کنند. در چنین حالتی ممکن است فرد این توهم را داشته باشد که سلبریتی مورد علاقه‌اش او را دوست دارد و در خانه با او زندگی می‌کند.

چرا رابطه‌ی پاراسوشیال در ذهن یک‌سری افراد شکل می‌گیرد؟

از نظر روانشناختی، روابط پاراسوشیال به‌عنوان مساله‌ای آسیب‌شناختی در نظر گرفته می‌شود و می‌تواند به دلیل تنهایی، انزوا و اضطراب اجتماعی رخ دهد. با این حال، برخی از مطالعات نشان می‌دهند که هیچ ارتباطی بین تنهایی و شدت این نوع از رابطه بین بینندگان با شخصیت‌های مشهور وجود ندارد. افراد دارای روابط پاراسوشیال اغلب از شخصیت‌های مورد علاقه خود برای کمک به آن‌ها برای گذراندن روزهای سخت در زندگی قدردانی می‌کنند. به‌علاوه، برخی از افراد این شخصیت‌ها را به‌عنوان کمکی برای شکل‌دهی به هویت خود در نظر می‌گیرند. در همین راستا باید به یاد داشته باشید که حمایتی که این روابط ارائه می‌کنند برای افرادی که درگیر آن می‌شوند، ارزش است و با حضور رسانه‌های اجتماعی، این ارزش عمیق‌تر هم شده است.

• شما ADHD ندارید، احتمالا یک خیالباف هستید!

آیا رابطه‌ی پاراسوشیال فایده‌ای هم دارد؟

در حالت کلی در این نوع از روابط، ارتباط به گونه‌ای در ذهن شخص پیش می‌رود که شانس طرد شدن را نفی می‌کند و افراد را توانمند می‌سازد تا با معشوق هم‌زاد پنداری کنند و پاسخ‌های همدلانه را در فرد برمی‌انگیزد. همچنین این نوع رابطه‌ی ذهنی می‌تواند به افراد انگیزه و احساس تعلق بدهد. حتی جالب است بدانید که اعتماد به نفس هم در افراد دگیر در این ماجرا افزایش پیدا می‌کند و اگر آن فرد مشهور عقایدی مثبت در زندگی داشته باشد، فرد معشوق خیلی راحت آن موارد را می‌پذیرد.

طبق تحقیقاتی، روابط پاراسوشیال یا فرااجتماعی ممکن است در شکل‌دهی به هویت جوانان و گسترش دامنه‌ی استقلال فردی آنان نقش داشته باشند. با این حال به‌رغم تمام این مزایا، بحث‌‌ها و جدل‌های بسیاری در خصوص نقش این روابط، در تمایل به انزوا یا عدم علاقه به انزوا در افراد یک جامعه در جریان است. حتی برخی از محققان بر این باورند که روابط پاراسوشیال قادرند شبکه اجتماعی افراد را گسترش دهند، چراکه افرادی که روابط پاراسوشیال را شکل می‌دهند، می‌توانند پیوندهای دوستی و عاطفی محکم‌تری با دیگران برقرار کنند. زمانی که طرفداران یک سلبریتی یا اینفلوئنسر با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند، این نوع از ارتباط به آن‌ها کمک می‌کند که کمتر احساس انزوا کنند. این امر به ویژه در طول قرنطینه‌های COVID-19، زمانی که نرخ افرادی با اختلال PSR در حال افزایش بود، هم صادق است.

• اختلال دوقطبی؛ ۲۱ حقیقت جالب که احتمالا نمی‌دانستید!
• خاطرات دروغین چگونه در حافظه شکل می‌گیرند؟

آیا روابط پارسوشیال یا فرااجتماعی می‌تواند خطرناک باشد؟

اولین چیزی که در این نوع از روابط قابل بحث است این است که اگرچه اکثر محققان بیان می‌کنند که درگیر شدن در ارتباطات فرا اجتماعی طبیعی است و بر این باور هستند که به جز در موارد حاد، اکثر مردم می‌دانند که روابط آن‌ها با چهره‌های رسانه‌ای واقعی نیست. با این حال این نوع از روابط آسیب‌های خاص خود را به شکل مستقیم و غیرمستقیم برای خود و دیگران دارد.

• رفتارهای سالم را متوقف می‌کند؛ به یاد داشته باشید که مطالعات زیادی نشان می‌دهد که جدایی از یک رابطه پاراسوشیال مانند زمانی که برنامه‌ی یک سلبریتی، یا سریالی تمام می‌شود یا فرد مشهور پست گذاشتن در شبکه‌های اجتماعی را متوقف می‌کند می‌تواند فرد شیفته را از یک‌سری‌ رویه‌های سالم در زندگی دور کند. به عنوان مثال زمانی که سریال مرود علاقه‌ی فردی با بازی سلبریتی محبوبش تمام می‌شود، فرد ناراحت می‌شود و ممکن است کمتر به برنامه‌های ورزشی و روتین‌های تغذیه‌ی سالم توجه نشان دهد.
• سلامت روان شما را مختل می‌کند؛ اگر در چنین روابطی درگیر باشید، چندان دور از ذهن نیست که دائما خود را از جنبه‌های متنوعی با آن ستاره مقایسه کنید و همین مساله هم می‌تواند بر سلامت روان شما تأثیر منفی بگذارد. به عنوان مثال شما ممکن است دائما آرزوی داشتن اندامی به زیبایی آن سلبریتی یا پول و شهرت او را داشته باشید.
• منجر به وسواس و اعتیاد به رسانه می‌شود؛ در موارد شدیدتر، این نوع از روابط، می‌تواند به پاتولوژی شخصیت مرزی منجر و باعث شود که فرد از واقعیت جدا شود. همچنین این روابط خیالی می‌تواند باعث شود که فرد دست به عملکردهای عجیبی مانند تعقیب یک سلبریتی بزند. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که هر چه مدت زمان بیشتری را در رسانه‌های اجتماعی و دنبال کردن سلبریتی‌ها سپری کنید، ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به اختلالاتی از این دست باشید. رابطه‌ی پاراسوشال می‌تواند اعتیاد و وابستگی به رسانه‌ها را در افراد درگیر با این مشکل افزایش دهد، که طبیعتا در بسیاری از جنبه‌های سلامتی فرد هم تأثیرگذار است.
• روابط واقعی شما را ضعیف می‌کند؛ مطالعات نشان می دهد که افراد درگیر با PSR ممکن است با ایجاد تعارض، نارضایتی و سایر مشکلات در روابط واقعی درگیر شوند. همچنین یک مطالعه نشان می‌دهد کسانی که زمان زیادی را صرف پرستش افراد مشهور می‌کنند، در تست‌های شناختی نمره پایین‌تری کسب می‌کنند.

منبع: find a psychologist