آهن یک ماده‌ی معدنی مهم است که به‌طور طبیعی در بسیاری از غذاها وجود دارد، به بعضی از محصولات غذایی اضافه می‌شود و به‌عنوان مکمل غذایی به فروش می‌رسد. آهن جزء ضروری هموگلوبین (پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون) است که اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌ها منتقل می‌کند. این ماده‌ی معدنی در میوگلوبین هم یافت می‌شود، پروتئین دیگری که از متابولیسم عضلات و بافت‌های همبند پشتیبانی می‌کند. آهن همچنین در رشد فیزیکی، رشد عصبی، عملکرد سلولی و سنتز بعضی از هورمون‌ها نقش دارد. کم‌خونی فقر آهن یکی از شایع‌ترین اختلالات تغذیه‌ای در جهان است که ۲۵ درصد مردم به آن مبتلا هستند. مصرف روزانه‌ی مکمل بخش مهمی از فرآیند درمان کم‌خونی فقر آهن به شمار می‌رود. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ، نحوه‌ی انتخاب بهترین قرص آهن را توضیح می‌دهیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
۱. مصرف مکمل آهن چه فوایدی دارد؟
اکثر مردم تمام آهن مورد نیاز خود را از غذاها دریافت می‌کنند. اما زمانی که دچار کم‌خونی هستید، مقدار آهن بدن به‌قدری پایین است که نمی‌توانید آن را با رژیم غذایی به سطح طبیعی برگردانید. مکمل دارویی به شما این اجازه را می‌دهد که به‌راحتی آهن بدن خود را با مصرف روزانه‌ی یک قرص افزایش دهید.
۲. چه کسانی به قرص آهن نیاز دارند؟
کمبود آهن، فولات (ویتامین B9) و ویتامین B12 و همچنین التهاب و عفونت مزمن همگی می‌توانند باعث کم‌خونی شوند، اما فقر آهن شایع‌ترین دلیل بروز این مشکل است. افراد زیر بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به کم‌خونی فقر آهن هستند.
زنان باردار
در طول بارداری، تولید گلبول‌های قرمز خون و حجم پلاسما بیشتر می‌شود. درنتیجه، زنان باردار به آهن بیشتری نیاز دارند و باید از مکمل استفاده کنند. انتخاب بهترین قرص آهن در بارداری از کمبود آهن که می‌تواند خطر مرگ و میر مادر و جنین، زایمان زودرس و تولد نوزاد کم‌وزن را افزایش دهد، جلوگیری می‌کند.
- کم‌خونی فقر آهن در بارداری؛ علائم، عوارض، درمان و پیشگیری
شیرخواران و کودکان خردسال
شیرخوارانی که زودتر از موعد یا با وزن کم متولد می‌شوند یا مادران‌شان کمبود آهن دارند، به‌دلیل رشد سریع در معرض خطر کمبود آهن هستند. سایر کودکان در ۶ تا ۹ ماهگی ممکن است به این مشکل مبتلا شوند. به همین دلیل، توصیه می‌شود از پایان ۶ ماهگی تا پایان ۲ سالگی از قطره‌ی آهن استفاده کنند.
درباره‌ی ضرورت مصرف مکمل آهن و نحوه‌ی انتخاب بهترین قرص آهن برای کودکان بزرگ‌تر از ۲ سال با متخصص اطفال مشورت کنید.
زنانی که در دوران قاعدگی خونریزی شدید دارند
نوجوانان و زنان جوانی که با مشکل منوراژی (خونریزی شدید قاعدگی) مواجه هستند در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند، چرا که نسبت به سایر زنان در هر چرخه‌ی قاعدگی آهن بیشتری از دست می‌دهند. بر اساس تحقیقات، در زنانی که در سنین باروری به‌سر می‌برند، منوراژی مسؤول ۳۳ تا ۴۱ درصد موارد ابتلا به کم‌خونی فقر آهن است. به همین دلیل، انتخاب بهترین قرص آهن برای نوجوانان و جوانان اهمیت زیادی دارد.
اهداکنندگان خون
اگر به‌طور مکرر اهدای خون انجام دهید، خطر ابتلا به کم‌خونی افزایش می‌یابد. در یک مطالعه روی ۲۴۲۵ اهداکننده‌ی خون، مردانی که حداقل سه بار در سال و زنانی که حداقل ۲ بار در سال اهدای خون انجام داده بودند، پنج برابر بیشتر از سایر اهداکنندگان در معرض خطر کمبود ذخایر آهن قرار داشتند.
افراد مبتلا به سرطان
تقریبا ۶۰ درصد بیماران مبتلا به سرطان روده‌ی بزرگ در هنگام تشخیص بیماری دچار کمبود آهن هستند که احتمالا این مشکل از خونریزی مزمن گوارشی ناشی می‌شود. شیوع کمبود آهن در بیماران مبتلا به سایر انواع سرطان بین ۲۹ تا ۴۶ درصد است. این بیماران غالبا به‌دلیل شیمی‌درمانی، خونریزی مزمن یا بی‌اشتهایی به کمبود آهن مبتلا می‌شوند.
کسانی که بیماری گوارشی دارند یا جراحی دستگاه‌ی گوارش انجام داده‌اند
افراد مبتلا به بعضی از اختلالات گوارشی (از جمله بیماری سلیاک، کولیت اولسراتیو و بیماری کرون) یا کسانی که دستگاه‌ی گوارش خود را جراحی کرده‌اند (مانند جراحی برداشتن معده یا روده) در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند. چون قادر به مصرف بعضی از غذاها نیستند، روده‌ی آن‌ها نمی‌تواند آهن کافی جذب کند یا به‌دلیل خونریزی دستگاه‌ی گوارش آهن زیادی از دست می‌دهند.
افراد مبتلا به نارسایی قلبی
تقریبا ۶۰ درصد بیماران مبتلا به نارسایی قلبی مزمن از کمبود آهن و ۱۷ درصد آن‌ها از کم‌خونی فقر آهن رنج می‌برند. مهم‌ترین دلایل کمبود آهن در این بیماران عبارتند از: تغذیه‌ی نامناسب، سوء جذب و استفاده از آسپرین و سایر داروهای ضدانعقاد خوراکی که ممکن است باعث خونریزی دستگاه‌ی گوارش شوند.
- کم‌خونی فقر آهن؛ علائم، دلایل، آزمایش‌های تشخیصی و درمان
مشاهده همه
۳. بهترین قرص آهن کدام است؟
آهن در بسیاری از مکمل‌های غذایی و دارویی یافت می‌شود. مکمل‌های مولتی‌ویتامین-مینرال، به‌ویژه آن‌هایی که برای زنان جوان طراحی شده‌اند، حدود ۱۸ میلی‌گرم آهن دارند. مکمل‌های مولتی‌ویتامین-مینرال مخصوص مردان یا سالمندان اغلب آهن کمتری دارند یا بدون آهن هستند. مکمل‌هایی که فقط حاوی آهن هستند، معمولا آهن بیشتری در اختیار بدن قرار می‌دهند و به همین دلیل، بهترین قرص آهن برای درمان کم خونی محسوب می‌شوند.
اغلب مکمل‌های آهن از نمک‌های این ماده‌ی معدنی از جمله فروس سولفات، فریک سولفات و… تشکیل شده‌اند. به دلیل حلالیت بالاتر، آهن فروس نسبت به آهن فریک زیستدسترسی بیشتری دارد، به این معنی که در روده راحت‌تر جذب می‌شود.
مصرف مکمل آهن با دوز بالا (۴۵ میلی‌گرم در روز یا بیشتر) ممکن است عوارض جانبی گوارشی مانند حالت تهوع و یبوست ایجاد کند. از این‌رو، تولیدکنندگان شکل‌های دیگری از مکمل آهن را روانه‌ی بازار کرده‌اند که از پلی‌پپتیدهای آهن هِم، آهن کربونیل، آهن شلاته‌شده با اسید آمینه و کمپلکس‌های پلی‌ساکارید-آهن تشکیل شده‌اند. این مکمل‌ها نسبت به قرص‌هایی که حاوی نمک‌های فروس یا فریک هستند عوارض گوارشی کمتری دارند. اگر به‌دنبال بهترین قرص آهن ایرانی یا بهترین قرص آهن خارجی با حداقل عوارض جانبی هستید یا می‌خواهید بهترین قرص آهن بدون یبوست را تهیه کنید، بهتر است به‌سراغ این محصولات بروید.
در جدول زیر می‌توانید مشخصات و تفاوت‌های چند نمونه از رایج‌ترین مکمل‌های آهن را مشاهده کنید:
| نوع مکمل | زیستدسترسی | قیمت | عوارض جانبی |
| آیرون بیس‌گلیسینات (آهن شلاته‌شده با اسید آمینه) | قابلیت جذب بالا | کمی گران‌تر از سایر انواع آهن | عوارض گوارشی آن در مقایسه با فروس سولفات کمتر است. |
| فروس سولفات | قابلیت جذب خوب | مقرون به‌صرفه | ممکن است در دوزهای بالا به عوارض گوارشی از جمله یبوست منجر شود. |
| فریک سولفات | قابلیت جذب از آیرون بیس‌گلیسینات و فروس سولفات کمتر است | مقرون به‌صرفه | ممکن است در دوزهای بالا به عوارض گوارشی از جمله یبوست منجر شود. |
| فروس فومارات | قابلیت جذب خوب | مقرون به‌صرفه | ممکن است در دوزهای بالا به عوارض گوارشی از جمله یبوست منجر شود. |
۴. چگونه بهترین قرص آهن را انتخاب و از آن استفاده کنیم؟
برای درمان کم‌خونی فقر آهن باید حداقل به‌مدت سه ماه از مکمل استفاده کنید. بهتر است بهجای مکمل مولتی‌ویتامین-مینرال که حاوی طیف وسیعی از مواد مغذی است، به‌سراغ مکمل آهن بروید تا مقدار بیشتری از این ماده‌ی معدنی مهم را در اختیار بدن قرار دهد.
مکمل آهن را یک ساعت قبل از غذا یا ۲ ساعت بعد از آن و همراه با آب یا آبمیوه مصرف کنید تا بهتر جذب شود. اگر مکمل باعث بروز مشکلات گوارشی می‌شود، می‌توانید آن را همراه با غذا یا بلافاصله بعد از غذا دریافت کنید. با این حال، باید از مصرف آن با چای، قهوه و شیر بپرهیزید.
ذکر این نکته ضروری است که مصرف آهن با منابع ویتامین C، مانند فلفل دلمه‌ای یا آب پرتقال، می‌تواند ایده‌ی خوبی باشد. چون ویتامین C به افزایش جذب آهن در روده کمک می‌کند.
۵. عوارض زیاده‌روی در مصرف قرص آهن چیست؟
بعضی از مکمل‌های آهن نسبت به انواع دیگر آن عوارض جانبی بیشتری ایجاد می‌کنند. همچنین اگر آهن در دوزهای بسیار بالا مصرف شود، می‌تواند سمی باشد. به همین دلیل، مهم است که قبل از مصرف هر نوع مکملی درباره‌ی دوز مناسب آن با پزشک صحبت کنید. رایج‌ترین عوارض جانبی مکمل آهن عبارتند از:
- یبوست
- اسهال
- حالت تهوع
- درد شکم
برای جلوگیری از بروز این عوارض، محققان مشخص کرده‌اند که در طول روز مجاز به مصرف چه مقدار آهن هستید. بر این اساس، حد مجاز مصرف آهن برای شیرخواران و کودکان حداکثر ۴۰ میلی‌گرم در روز و برای نوجوانان و بزرگسالان حداکثر ۴۵ میلی‌گرم در روز است.
در نهایت توصیه می‌کنیم که مکمل‌های آهن را از دسترس کودکان دور نگه دارید، چون بیشتر از بزرگسالان مستعد ابتلا به مسمومیت با آهن هستند. کودکان ممکن است مکمل‌های آهن را با آبنبات اشتباه بگیرند و مقدار زیادی از آن را بخورند که این می‌تواند کشنده باشد.
۶. قرص آهن با چه داروها و مکمل‌هایی تداخل دارد؟
حتی اگر بهترین قرص کم خونی خارجی یا ایرانی را تهیه کنید، ممکن است مکمل انتخابی شما با داروهایتان تداخل داشته باشد. آهن می‌تواند اثربخشی تعدادی از داروها را تغییر دهد، از سوی دیگر بعضی از داروها روی سطح آهن بدن اثر نامطلوب دارند. مهم‌ترین تداخلات دارویی آهن شامل موارد زیر است:
- لوودوپا (داروی بیماری پارکینسون)
- مهارکننده‌های پمپ پروتون مانند امپرازول و لانسوپرازول (داروی رفلاکس اسید و زخم معده)
- لووتیروکسین (داروی کم‌کاری تیروئید، گواتر و سرطان تیروئید)
- مکمل کلسیم
مصرف مکمل آهن همراه با لووتیروکسین می‌تواند جذب لووتیروکسین و درنتیجه اثربخشی آن را کاهش دهد. به همین دلیل، توصیه می‌شود که بین زمان مصرف لووتیروکسین با مکمل آهن حداقل چهار ساعت فاصله در نظر بگیرید. بین زمان مصرف مکمل آهن و مکمل کلسیم هم باید حداقل ۲ ساعت فاصله باشد.
- ۱۳ ماده‌ی غذایی سرشار از آهن برای پیشگیری از کم‌خونی
کلام پایانی
کمبود آهن در بدن علائم مختلفی ایجاد می‌کند، مثل خستگی، ضعف، مشکل در تمرکز و تنگی نفس. بعضی از افراد از جمله زنانی که پریودهای سنگین دارند، زنان باردار و افراد مبتلا به سوء جذب بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به کم‌خونی فقر آهن هستند.
بهترین کار این است که آهن مورد نیاز بدن را از طریق رژیم غذایی برآورده کنید، اما گاهی اوقات استفاده از مکمل ضروری است. در حال حاضر، مکمل‌های آهن تنوع بسیار بالایی دارند و با شکل‌ها و دوزهای مختلف به باراز عرضه می‌شوند. اگر فکر می‌کنید کمبود آهن دارید، به پزشک مراجعه کنید تا با آزمایش سطح این ماده‌ی معدنی را در خون اندازه‌گیری کند. هیچ‌وقت بدون مشورت با پزشک از مکمل‌های غذایی استفاده نکنید. مکمل‌ها برای همه‌ی افراد مناسب نیستند. از سوی دیگر، ممکن است با بعضی از داروها تداخل داشته باشند.
منابع: healthline, ods.od.nih, mayoclinic