در دوران بارداری ممکن است با مشکلات پوستی زیادی از جمله لکه‌های قهوه‌ای، آکنه و ترک‌های پوستی مواجه شوید. معمولا روتین پوستی در دوران بارداری به تغییرات اساسی نیاز ندارد، اما توصیه می‌شود زنان باردار از بعضی از مواد شیمیایی موجود در محصولات آرایشی و بهداشتی دوری کنند.
در این مقاله از دیجی‌کالا مگ فهرست مواد مضر و ترکیبات بی‌خطر برای زنان باردار و جنین در حال رشد را در اختیار شما قرار می‌دهیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
چرا پوست در دوران بارداری تغییر می‌کند؟
محیط داخلی بدن در طول بارداری تغییر می‌کند و تغییر در سطح هورمون‌ها، عروق خونی، متابولیسم و سیستم ایمنی روی پوست تاثیر می‌گذارد. گاهی‌اوقات افزایش هورمون‌ها و جریان خون باعث روشن‌تر شدن پوست یا در اصطلاح «درخشش بارداری» می‌شود، اما در بعضی موارد هم می‌تواند مشکلات زیر را ایجاد کند:
- آکنه
- استرچ مارک (ترک پوستی)
- خارش پوست
- لکه‌های قهوه‌ای
- رگ‌های واریسی
- لینا نیگرا (یک خط سیاه عمودی روی شکم)
افراد مبتلا به بیماری‌های پوستی مانند اگزما، پسوریازیس یا روزاسه هم ممکن است شاهد تغییراتی در علائم خود باشند، به طوری که احتمال دارد علائم آن‌ها بدتر یا بهتر شود.
به یاد داشته باشید که تغییرات پوستی در افراد مختلف یکسان نیستند، چون هر شخصی بارداری را به‌شکل متفاوتی تجربه می‌کند.
چگونه از پوست خود در دوران بارداری محافظت کنید؟
روتین پوستی بارداری شامل مراحل زیر است:
- ابتدا صورت خود را با آب ولرم و یک شوینده‌ی ملایم بشویید.
- در صورت تمایل، در مرحله‌ی بعد از سرم صورت استفاده کنید.
- پس از آن، روی صورت خود مرطوب‌کننده بزنید. انتخاب کرم مرطوب‌کننده و کرم آبرسان در دوران بارداری باید بر اساس نوع پوست انجام شود.
- سپس از کرم دور چشم (در صورت نیاز) استفاده کنید.
- در طول روز ضدآفتاب بزنید تا از پوست‌تان در برابر نور خورشید محافظت کنید.
- برای جلوگیری از ترک‌های پوستی، کرم مرطوب‌کننده را روی شکم، باسن و ران خود بمالید.
مشاهده همه
روتین پوستی در دوران بارداری؛ ترکیبات مضر
قبل از اینکه به معرفی فهرست ترکیبات مضر برای زنان باردار بپردازیم، باید به این نکته اشاره کنیم که مطالعات کمی در مورد ایمن بودن محصولات آرایشی و بهداشتی برای مادر و جنین وجود دارد. چون انجام چنین تحقیقاتی در دوران بارداری از نظر اخلاقی صحیح نیست.
با این حال، با استفاده از نتایج به دست آمده از مطالعات حیوانی یا گزارشات موردی می‌توان گفت که ترکیبات زیر برای جنین خطرناک هستند و به همین دلیل زنان باردار باید از مصرف محصولات حاوی آن‌ها اجتناب کنند:
۱. رتینوئیدها
ویتامین A یک ماده‌ی مغذی حیاتی است که از سلامت پوست، چشم، سیستم ایمنی و اندام‌های تولید مثل محافظت می‌کند. این ویتامین پس از مصرف یا جذب شدن به داخل پوست، در بدن به رتینول تبدیل می‌شود.
بعضی از محصولات مراقبت از پوست که خاصیت ضدپیری دارند حاوی نوعی رتینول سنتتیک به‌نام رتینوئید (Retinoids) هستند که می‌تواند به درمان آکنه و کاهش خطوط ریز روی پوست کمک کند. رتینوئید این کار را با لایه‌برداری سلول‌های سطحی پوست و افزایش تولید کلاژن انجام می‌دهد.
افراد باردار نباید داروهای خوراکی حاوی رتینوئید از جمله آکوتان (ایزوترتینوئین) را مصرف کنند، چون برای سلامت جنین خطرناک هستند. بعضی از محصولات موضعی مانند کرم‌ها و پمادها هم حاوی رتینوئید هستند. بعید است که این محصولات روی جنین تاثیر بگذارند، با این حال توصیه می‌شود از مصرف رتینوئیدهای موضعی هم تا بعد از بارداری خودداری شود.
از سوی دیگر، اگر احتمال باردار شدن شما وجود دارد، باید در حین استفاده از محصولات حاوی رتینوئید اقدامات احتیاطی زیر را انجام دهید:
- از ۲ نوع روش مختلف برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
- به‌طور منظم به متخصص زنان مراجعه کنید تا مطمئن شوید که باردار نیستید.
- یک تا ۲ ماه قبل از اقدام به بارداری، مصرف رتینوئید را قطع کنید.
۲. هیدروکینون
هیدروکینون (Hydroquinone) در محصولاتی که توسط پزشک برای روشن‌تر شدن پوست تجویز می‌شوند، وجود دارد. شواهد قطعی در مورد ارتباط بین هیدروکینون و نقایص مادرزادی وجود ندارد. اما از آنجا که پوست تقریبا ۳۵ تا ۴۵ درصد هیدروکینون موجود در این محصولات را جذب می‌کند، توصیه می‌شود روتین پوستی در دوران بارداری و شیردهی فاقد این ماده باشد.
۳. فرمالدهید
فرمالدهید (Formaldehyde) به‌ندرت در محصولات آرایشی یافت می‌شود، چون مشخص شده است که خطر ابتلا به سرطان، ناباروری و سقط جنین را افزایش می‌دهد. با این حال، بعضی از محصولات آرایشی و بهداشتی حاوی مواد شیمیایی به نام «رهاکننده‌ی فرمالدهید» هستند که با گذشت زمان تجزیه و به مولکول‌های فرمالدهید تبدیل می‌شوند. این مواد عبارتند از:
- ۵-برومو-۵-نیترو-۱،۳-دی‌اکسان
- برونوپل (Bronopol) یا ۲-برومو-۲-نیتروپروپان-۱،۳-دیول
- دیازولیدینیل اوره (Diazolidinyl urea)
- DMDM هیدانتوئین (DMDM hydantoin)
- هیدروکسی‌متیل‌گلیسینات (Hydroxymethylglycinate)
- ایمیدازولیدینیل اوره (Imidazolidinyl urea)
- کواترنیوم-۱۵ (Quaternium-15)
به یاد داشته باشید که بررسی فهرست ترکیبات محصولات آرایشی و بهداشتی قبل از خرید بسیار مهم است.
۴. فتالات‌ها
فتالات‌ها (Phthalates) با هورمون‌های بدن تداخل دارند. آن‌ها نه‌تنها برای جنین مضر هستند، بلکه ممکن است سلامت کودکان و بزرگسالان را هم تحت تاثیر قرار دهند. تحقیقات نشان می‌دهد که مواجهه با فتالات‌ها قبل از تولد می‌تواند روی هورمون‌های تیروئید، هورمون‌های جنسی و ویتامین D تاثیر بگذارد و به بروز مشکلات زیر منجر شود:
- زایمان زودرس
- پره‌اکلامپسی (افزایش فشار خون مادر و دفع پروتئین در ادرار)
- اختلالات گلوکز (قند خون) در مادر
- کریپتورکیدیسم در نوزاد (باقی ماندن بیضه‌ها در حفره شکم)
- هیپوسپادیاس در نوزاد (مجرای ادرار در آلت تناسلی در موقعیت صحیح قرار ندارد)
- کاهش فاصله بین مقعد و اندام تناسلی در نوزاد
- مشکلات رشد
لوازم آرایشی منبع اصلی مواجهه با فتالات هستند. دی‌اتیل‌فتالات (Diethylphthalate) یا DEP رایج‌ترین فتالاتی است که در این محصولات یافت می‌شود.
۵. سالیسیلیک اسید با دوز بالا
سالیسیلیک اسید (Salicylic acid) خاصیت ضدالتهابی دارد و به همین دلیل برای درمان آکنه استفاده می‌شود. اما یک مطالعه نشان داده است که محصولات حاوی دوز بالای این ماده باید از روتین پوستی در دوران بارداری حذف شوند.
به گفته‌ی کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG)، استفاده از محصولات موضعی بدون نسخه که حاوی سالیسیلیک اسید با دوز پایین هستند، بی‌خطر است. با این حال، بهتر است قبل از مصرف این محصولات با پزشک خود مشورت کنید.
روتین پوستی در دوران بارداری؛ ترکیبات ایمن و بی‌خطر
بسیاری از ترکیبات به‌کار رفته در محصولات مراقبت از پوست برای مادر و جنین هیچ خطری ندارند. این ترکیبات عبارتند از:
- آزلائیک اسید
- گلیکولیک اسید
- بنزوئیل پراکسید موضعی
- کره‌ی کاکائو
- آلوئه‌ورا
- آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ویتامین C یا ویتامین E
- شی‌باتر
- روغن نارگیل
چه نوع ضدآفتابی برای زنان باردار مناسب است؟
استفاده از کرم ضدآفتاب نقش مهمی در پیشگیری از سرطان پوست، آفتاب‌سوختگی و پیری زودرس دارد. به طور کلی، ضدآفتاب‌ها به ۲ دسته شیمیایی یا فیزیکال تقسیم می‌شوند:
- ضدآفتاب‌های فیزیکال (مینرال): حاوی دی‌اکسید تیتانیوم و اکسید روی (زینک اکساید) هستند و وقتی روی سطح پوست قرار می‌گیرند، می‌توانند مانند آینه اشعه‌های مضر خورشید را منعکس و منحرف کنند.
- ضدآفتاب‌های شیمیایی: این محصولات که حاوی اکسی‌بنزون، آووبنزون، اکتوکریلن، اکتی‌سالات، هوموسالات و اکتینوکسات هستند، اشعه‌ی ماوراء بنفش خورشید را جذب می‌کنند.
مواد به‌کار رفته در ضدآفتاب‌های شیمیایی می‌توانند تا هفته‌ها پس از آخرین استفاده در جریان خون و روی پوست باقی بمانند. از سوی دیگر، مشخص شده است که اکسی‌بنزون روی غدد درون‌ریز و هورمون‌ها تاثیر منفی دارد و خطر نقایص مادرزادی را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، بهتر است زنان باردار از ضدآفتاب فیزیکال استفاده کنند که توسط پوست جذب نمی‌شود.
کدام محصولات ضدآکنه برای زنان باردار بی‌خطر هستند؟
تغییرات هورمونی در اوایل بارداری می‌توانند باعث بدتر شدن آکنه شوند، اما این مشکل معمولا در اواخر بارداری کاهش می‌یابد. قبل از تصمیم‌گیری در مورد درمان آکنه باید با پزشک صحبت کنید. با این حال، کارشناسان معتقدند که موارد زیر احتمالا ایمن هستند:
- آنتی‌بیوتیک‌های موضعی
- آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی از جمله آزیترومایسین و کلاریترومایسین
- آزالائیک اسید
- بنزوئیل پراکسید (در مقادیر محدود)
- درمان با لیزر یا نور
رعایت نکات زیر به کنترل آکنه در دوران بارداری کمک می‌کند:
- صورت خود را ۲ بار در روز بشویید.
- از یک شوینده‌ی ملایم و آب ولرم استفاده کنید.
- موهای چرب صاف را هر روز با شامپو بشویید، اما دفعات شستن موهای فر باید کمتر باشد.
- از تماس موهای خود با صورت‌تان جلوگیری کنید، چرا که محصولات مراقبت از مو می‌توانند منافذ پوست را مسدود کنند.
- از فشار دادن جوش‌ها بپرهیزید، چون این کار باعث ایجاد باکتری های مضر و بدتر شدن اسکار می‌شود.
- اگر از لوازم آرایشی استفاده می‌کنید، به‌سراغ محصولات فاقد چربی بروید.
ذکر این نکته ضروری است که موارد زیر برای زنان باردار خطرناک هستند:
- ایزوترتینوئین
- تازاروتن
- اسپیرونولاکتون
- آداپالن
- ترتینوئین
- تری‌فاروتن
همچنین، هر گونه درمانی که حاوی داکسی‌سایکلین، مینوسیکلین یا تتراسایکلین باشد باید قبل از هفته‌ی ۱۵ بارداری متوقف شود، چون این مواد شیمیایی می‌توانند روی دندان‌های جنین تاثیر بگذارند.
چگونه از ایمن بودن محصولات مراقبت از پوست مطمئن شوید؟
ابتدا در مورد ایمنی محصولات پوستی در دوران بارداری با متخصص پوست و متخصص زنان و زایمان مشورت کنید. این موضوع به‌خصوص زمانی مهم است که به بیماری‌های پوستی مبتلا هستید یا از داروها و محصولات تجویز‌شده توسط پزشک استفاده می‌کنید که ممکن است نسبت به محصولات بدون نسخه قوی‌تر باشند.
در مرحله‌ی بعد، می‌توانید فهرست مواد تشکیل‌دهنده‌ی محصولات مصرفی خود را برای تمام مواردی که در این مقاله بررسی کردیم یا هر نوع ترکیب دیگری که می‌تواند باعث نگرانی شما شود، بررسی کنید.
کلام پایانی
استفاده از محصولات حاوی آلوئه‌ورا، شی‌باتر، روغن نارگیل، کره‌ی کاکائو، ویتامین C و ویتامین E برای زنان باردار بی‌خطر است. اما محصولاتی هم وجود دارند که ترکیبات آن‌ها می‌تواند به‌شدت روی سلامت مادر و جنین تاثیر بگذارد. برای جلوگیری از این عوارض توصیه می‌شود در مورد بهترین روتین پوستی در دوران بارداری با پزشک مشورت کنید.
منابع: medicalnewstoday , healthline