هنری وسلز، فروشنده کتاب‌های عتیقه، در ۲۰۱۸ کتابی منتشر کرد با عنوان «گفتگویی بزرگتر از کیهان: خوانش علمی-تخیلی و اعجاز» (A Conversation Larger than the Universe: Readings in Science Fiction and the Fantastic). او در این کتاب، تاریخچه‌ی ژانر علمی-تخیلی را در کتابخانه‌ی شخصی خودش دنبال می‌کند و بررسی‌شان می‌کند تا برسد به این موضوع که چرا خریدکتاب‌های علمی-تخیلی همه‌گیر شده است. وسلز به داستان‌هایی از سیارات دیگر اشاره دارد، آرمان‌شهرهای فانتزی را تحلیل می‌کند، از گوتیک و پادآرمان‌شهرها می‌نویسد که در آثار نویسنده‌هایی مثل اچ. جی. ولز، فیلیپ کی. دیک، جوآنا راس، جیمز تیپتری جونیور و ویلیام گیبسون پیدا می‌شود. وسلز اشاره کرده به اینکه چگونه ژانر علمی-تخیلی قادر است آینده‌ی شگفت‌انگیز و تا حدودی ترسناک انسانیت را پیشبینی کند.
- ۱۱ پیشرفت علمی بزرگ که از داستان‌های علمی-تخیلی الهام گرفتند
شاید به همین دلیل است، با عجیب‌تر شدن و ترسناک‌تر شدن زمانه‌ی ما، جمع‌آوری و خواندن کتاب‌های علمی-تخیلی محبوبیت پیدا کرده است؛ فعالیتی که تا به حال همه‌گیر نشده بود. آنا میدلتون، از متخصصین فعال در مجموعه‌ی کتاب‌های کمیاب پیتر هرینگتون (Peter Harrington Rare Books)، می‌گوید: «داستان‌های علمی-تخیلی ژانر جذابی برای کلکسیون‌ها محسوب می‌شود. آثار نویسنده‌هایی را داریم که با مرور زمان توانستند وضعیت مطلوب‌شان را حفظ کنند.»
کتاب اول مجموعه‌ی «تمدن» (Consider Phlebas) اثر ایان بنکس با قیمت هزاروهفتصدوپنجاه پوند به فروش رفته؛ این نسخه‌ی کتاب، که در ژانر اپرای فضایی است، حکاکی شده بوده. «دنیای غرق شده» (Drowned World) اثر جی. جی. بالارد با قیمت حدود سه‌هزار پوند ارزش‌گذاری شده. نسخه‌ی اول کتاب «سرگذشت ندیمه» (The Handmaid’s Tale) مارگارت آتوود هم حدود دوهزار پوند ارزش دارد. قیمت‌های نسخه‌ی اول کتاب‌های علمی-تخیلی از اینجا بیشتر هم می‌شوند. نسخههای حکاکی‌شده‌ی «من ربات هستم» (I, Robot) و مجموعه‌ی کامل «بنیاد» (Foundation series) اثر آیزاک آسیموف با حدود بیست‌هزار پوند ارزش از گران‌ترین کتاب‌ها محسوب می‌شود. از دیگر نویسندگان برجسته می‌توان به اورسلا کی. لگویین، ویلیام گیبسون و دن سیمونز هم اشاره کرد که نسخههای اول کتاب‌هایشان ارزش بالایی دارند.
جای تعجب نیست که ارزش کتاب‌های علمی-تخیلی تحت تأثیر اقتباس‌های سینمایی هم قرار می‌گیرند. نسخههای اول کتاب «نرومنسر» (Neuromancer) اثر ویلیام گیبسون بعد از اکران فیلم «ماتریکس» قیمت‌شان بالا رفت، در حالی که ماتریکس حتی اقتباس مستقیمی از این کتاب نیست و تنها الهام‌بخش سازنده‌های فیلم بوده. نسخههای اول «تلماسه» (Dune) اثر فرانک هربرت به لطف اقتباس‌های تازه‌ی سینمایی‌اش قیمتی صعودی داشتند و یکی از استوری‌بوردها با قیمت سیصدوپنجاه هزار پوند به فروش رسید. البته اقتباس بد هم ممکن است بر محبوبیت اثر اصلی تأثیر منفی بگذارد؛ «نیروی اهریمنی‌اش» (His Dark Materials) اثر فیلیپ پولمن به‌خاطر اقتباس سینمایی ضعیف زیان دید.
- ۱۰ فیلم علمی-تخیلی برتر سال ۲۰۲۳
اگر همانطور که نویسنده‌های علمی-تخیلی آینده را پیشبینی می‌کنند، مجموعه‌دارها هم چشم به آینده بدوزند، باید سراغ مجموعه‌ی سه‌گانه‌ی «زمین شکسته» (Broken Earth) اثر ان. کی. جمیسین بروند؛ این مجموعه بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ منتشر شدند و اولین نویسنده‌ای شد که سه سال پیاپی جایزه‌ی هوگو (Hugo Award) را دریافت کرد. جمیسین میان نویسنده‌های روبه‌رشد علمی-تخیلی در خط مقدم قرار گرفته و نظر مخاطب‌ها هم به آثار او جلب شده. یکی دیگر از نویسنده‌های محبوب مجموعه‌دارها اوکتاویا باتلر است، نخستین زن سیاه‌پوستی که موفق به دریافت جوایز معتبر نبولا (Nebula Award) و هوگو شد. همچنین باتلر اولین نویسنده‌ی علمی-تخیلی‌ای بود که نشان مک‌آرتور (MacArthur fellowship) را دریافت کرد. نسخه‌ی اول کتاب «نوظهور» (Fledgling) که از باتلر در سال ۲۰۰۵ منتشر شد، با قیمت نهصدوپنجاه پوند به فروش رسید.
به نظر می‌رسد که ژانر علمی-تخیلی در این مبحث قوانین خودش را دارد؛ همواره جلد سخت چاپ اول ارزش بیشتری دارد اما از آنجایی که اکثر کتاب‌های علمی-تخیلی در چاپ اول‌شان به شکل شومیز یا جلد نرم چاپ شدند، برعکس باقی ژانرها جلد شومیز قیمت بالاتری دارد. گفته می‌شود کتاب‌های چاپ اولی که فیلیپ کی. دیک با نام مستعار شاهزاده پالپ (Prince of Pulp) امضا کرده قیمت‌شان از هزاروپانصد تا دوهزار پوند است. این نسخه‌ها جلد شومیز هستند.
جامعه‌ی علمی-تخیلی همواره بهم نزدیک بودند و باهم تبادل دارند. کتابی که هدفمند در آن نوشته‌هایی اضافه شده ارزشمند تلقی می‌شوند. اخیراً نسخه‌ای از کتاب «مرد نامرئی» (The Invisible Man) اثر اچ. جی. ولز پیدا شده که خود نویسنده به آن نوشته‌هایی را اضافه کرده تا به دوستش هدیه بدهد. این نسخه با قیمت دوازده‌هزاروپانصد پوند در بازار موجود شده. در رویدادها و نمایشگاه‌های مربوط به ژانر علمی-تخیلی هم می‌توان افراد متخصصی را پیدا کرد که اصالت آثار را تأیید کرده، برای حفاظت از آنها راهکارهایی را پیش پای مجموعه‌دارها می‌گذارند و به طور کلی مجموعه‌دارها را راهنمایی می‌کنند.
نیکلاس باسبنز در کتاب «جنون ملایم» (A Gentle Madness) درباره‌ی گردآوری کتاب‌های خاص نوشته:
هر چند که فعالیت مجموعه‌داران از زمان قدیم تا به امروز عجیب و با علاقمندی دیوانه‌واری همراه بوده اما شکی نیست که اگر شوق و اشتیاق و تعهد این افراد نبود بخش عظیمی از تاریخ، ادبیات و فرهنگ‌مان برای همیشه از دست می‌رفت.
منبع: Financial Times