پردازنده مرکزی کامپیوتر (CPU)، از بسیاری جهات قلب کامپیوتر شخصی (PC) به شمار می‌رود. درست است، اگر در حال اسمبل کردن یک کامپیوتر مخصوص بازی باشید، کارت گرافیک ممکن است توجه بیشتری را به خود جلب کند، اما بخش اصلی سیستم شما همچنان پردازنده است. انتخاب پردازنده مرکزی، تعیین کننده این است که آیا شما مادربرد اینتل یا ای ام دی را انتخاب خواهید کرد، از رم DDR4 یا DDR5 استفاده خواهید نمود و حتی این موضوع، نوع خنک کننده‌ای که برای پردازنده تهیه می‌کنید را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. با توجه به اهمیت بالای پردازنده، درک چند نکته کلیدی در رابطه با آن ضروری است.
همانطور که رقابت در میان بهترین پردازنده‌های مرکزی در ۵-۶ سال گذشته شدیدتر شده است، مصرف‌کنندگان بیش از هر زمان دیگری نسبت به اجزای تشکیل دهنده پردازنده محبوب‌شان آگاه شده‌اند. اگر شما هنوز در حال یادگیری هستید و یا نیاز به مرور مهمترین مشخصات فنی پردازنده‌های مرکزی دارید، این راهنما شما را در مسیر درست هدایت خواهد کرد. در ادامه به ۸ نکته‌ی کلیدی که قبل از خرید پردازنده کامپیوتر باید بدانید، می‌پردازیم.
مشاهده همه
- ۶ روش برای کاهش مصرف پردازنده (CPU) کامپیوتر
هسته‌ها و رشته‌ها
قدرت پردازش CPU را شاید بتوان به ساده‌ترین شکل با تعداد هسته و رشته (ترد) آن سنجید. گرچه این معیار، نمای کاملی از توان پردازشی ارائه نمی‌کند، اما هسته‌های CPU را می‌توان به عنوان پردازنده‌های مجزا در نظر گرفت که کارایی CPU در انجام مولتی‌تسکینگ را تعیین می‌کنند. هرچه تعداد هسته‌های فیزیکی CPU بیشتر باشد، می‌تواند وظایف بیشتری را به طور همزمان مدیریت کند.
رشته‌ها (که به آنها هسته‌های منطقی نیز گفته می‌شود) اجزای فیزیکی روی CPU نیستند. در عوض، رشته‌ها بیشتر شبیه به تعداد دستورالعمل‌ها یا کارهایی هستند که یک CPU می‌تواند به طور همزمان انجام دهد. رشته‌ها ساختارهای مجازی هستند که نشان‌دهنده تعداد وظایف همزمانی است که هسته‌های CPU می‌توانند از پس آنها برآیند.
قابلیت هر هسته برای مدیریت بیش از یک رشته به طور همزمان، «Hyper-Threading» یا «چند رشته‌ای همزمان» نامیده می‌شود. CPUهای مدرن بسته به معماری خود می‌توانند هسته‌های تک-رشته‌ای یا دو-رشته‌ای داشته باشند. امروزه برنامه‌های کاربردی می‌توانند به شدت تک-رشته‌ای یا چند-رشته‌ای باشند، بنابراین باید به دنبال CPUای باشید که هم عملکرد تک-هسته‌ای قوی و هم تعداد مناسب هسته و رشته برای عملکرد چند-رشته‌ای بهتر ارائه دهد.
به طور کلی، هرچه CPU جدیدتر باشد، معمولا معماری و عملکرد آن بهتر است. به همین دلیل است که یک CPU جدیدتر با هسته‌های کمتر، اغلب اوقات از CPU قدیمی‌تر با هسته‌های بیشتر عملکرد بهتری خواهد داشت.
سرعت کلاک و معماری
پس از تعداد هسته و رشته (ترد)، مهمترین مورد بعدی در مشخصات فنی پردازنده، سرعت کلاک آن است. سرعت کلاک بر حسب گیگاهرتز (GHz) سنجیده شده و نشان دهنده‌ی تعداد چرخه‌هایی است که یک پردازنده در هر ثانیه اجرا می‌کند. هر چرخه را می‌توان به منزله‌ی باز و بسته شدن میلیاردها ترانزیستور برای اجرای دستورالعمل‌های مختلف در نظر گرفت. سرعت کلاک (که همچنین با نام فرکانس هسته شناخته می‌شود) را می‌توان معیاری از سرعت عملکرد تک تک هسته‌ها در یک پردازنده دانست.
عنصر مهم دیگری که به طور مستقیم به سرعت و عملکرد پردازنده مرتبط است IPC یا تعداد دستورالعمل در هر چرخه است. همانطور که از نامش پیداست، این مقدار به سادگی نشان دهنده‌ی تعداد دستورالعمل‌هایی است که یک پردازنده می‌تواند در هر چرخه‌ی کلاک اجرا کند. حاصل ضرب IPC در سرعت کلاک، تعداد دستورالعمل‌هایی را به شما می‌دهد که یک پردازنده می‌تواند در هر ثانیه اجرا کند. گاهی اوقات، یک پردازنده با سرعت کلاک کمی پایین‌تر اما IPC بالاتر، می‌تواند از پردازنده‌ای با سرعت کلاک بالاتر اما IPC پایین‌تر عملکرد بهتری داشته باشد.
به طور کلی، معماری‌های پردازنده‌ی جدیدتر و پیشرفته‌تر از IPC بالاتری نسبت به معماری‌های قدیمی‌تر برخوردارند. این دلیل دیگری است که یک پردازنده‌ی جدید تقریباً همیشه از نسل قبلی خود عملکرد بهتری خواهد داشت. سرعت کلاک هسته‌های مجزا با افزایش تعداد هسته‌ها کاهش می‌یابد. در نتیجه، بازی‌ها به طور کلی روی پردازنده‌هایی با تعداد هسته‌ی کمتر اما سرعت کلاک بالاتر سریع‌تر اجرا می‌شوند، در حالی که برنامه‌های چند رشته‌ای از هر تعداد هسته‌ای که در اختیار داشته باشند بهره می‌برند.
حافظه کش
حافظه نهان (Cache) بخش کوچکی از حافظه پرسرعت است که مستقیماً در پردازنده کامپیوتر (CPU) قرار دارد و به پردازنده در تسریع فرایند بازیابی اطلاعات کمک می‌کند. سرعت حافظه نهان بسیار بیشتر از حافظه اصلی سیستم (RAM) یا حافظه ذخیره‌سازی است. در نتیجه، داشتن حافظه نهان بزرگتر می‌تواند تأثیر بسزایی روی برخی از عملکردهای سیستم بگذارد. برای مثال، برخی از بهترین پردازنده‌های گیمینگ شرکت AMD با بیش از ۱۰۰ مگابایت حافظه نهان کل عرضه می‌شوند، که در آن حافظه کش سه‌بعدی ویژه (۳D V-Cache) عملکرد بازی را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد.
پردازنده‌ها معمولاً دارای مقدار بسیار کمی حافظه کش سطح ۱ (L1) هستند و باید بر روی حافظه‌های کش سطح ۲ (L2) و ۳ (L3) تمرکز کنید. هر هسته پردازنده معمولاً حافظه کش L2 اختصاصی خود را دارد، در حالی که حافظه کش بزرگتر L3 بین تمام هسته‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود. ممکن است حافظه کش بزرگتر در کارهای روزمره سرعت محسوسی برای شما ایجاد نکند، اما می‌تواند عملکرد بازی‌ها و برخی از کارهای حرفه‌ای مانند ویرایش و رندر ویدیو را به طور قابل توجهی بهبود بخشد.
سوکت پردازنده و سازگاری مادربرد
هر پردازنده مرکزی کامپیوتر (CPU) با سوکت مخصوص به خود سازگار است. به همین دلیل است که شما نمی توانید CPU و مادربرد را به طور مستقل از هم خریداری کنید. دانستن سوکت CPU به شما امکان می دهد مادربوردی با سوکت سازگار خریداری کنید. باید بدانید که اسمبل کامپیوتر شخصی با پردازنده AMD روی سوکت AM4 به هیچ وجه مسیر ارتقاء را برای شما باز نمی کند. سوکت AM4 به پایان عمر خود رسیده و با سوکت جدید AM5 شرکت AMD جایگزین شده است که امکان ارتقاء CPU بدون نیاز به تعویض مادربرد را حداقل تا سال ۲۰۲۶ تضمین می کند. از طرف دیگر، اینتل معمولاً هر نسل جدیدی از CPU، سوکت جدیدی را نیز معرفی می کند.
توان حرارتی (TDP)
TDP مخفف عبارت Thermal Design Power یا توان طراحی حرارتی است. این عدد، برآوردی از حداکثر میزان مصرف انرژی پردازنده مرکزی (CPU) تحت شرایط کاری استاندارد می‌باشد. TDP نه تنها به شما در مورد میزان برق مصرفی، بلکه در مورد گرمای تولید شده توسط CPU در بالاترین میزان فعالیت نیز دید می‌دهد. هرچه این عدد بالاتر باشد، پردازنده مرکزی در هنگام انجام کارهای سنگین داغ‌تر شده و به سیستم خنک‌کننده قوی‌تری نیاز خواهد داشت.
پردازنده‌های مرکزی رایج ۶ هسته‌ای و ۸ هسته‌ای معمولا دارای TDP حدود ۶۵ تا ۱۲۵ وات هستند و نیازی به خنک‌کننده آبی (watercooling) برای رایانه شما ندارند. بهترین خنک‌کننده‌های بادی به راحتی می‌توانند از پس پردازنده‌هایی با TDP بیش از ۲۰۰ وات برآیند. به طور کلی، تنها در صورتی نیاز به سرمایه‌گذاری روی خنک‌کننده بهتری دارید که از پردازنده‌های قدرتمند سری Ryzen 9 یا Intel i9 استفاده می‌کنید، پردازنده مرکزی رده‌بالای خود را اورکلاک می‌کنید و یا به طور مرتب برنامه‌ها و بازی‌های سنگینی را اجرا می‌کنید.
گرافیک یکپارچه
با پردازنده‌های کامپیوتر (CPU) مدرن، دیگر نیاز ضروری به خرید کارت گرافیک برای اتصال به مانیتور و انجام کارهای سبک مرورگر و اداری ندارید. دلیل این امر، وجود گرافیک مجتمع (integrated graphics) در CPUهای امروزی است که به تنهایی قادر به تأمین نیازهای تصویری شما هستند. این قابلیت برای سال‌های متمادی در اکثر CPUهای شرکت اینتل با تمرکز بر مصرف‌کنندگان وجود داشته و حالا در تراشه‌های رایزن (Ryzen) نیز یافت می‌شود.
برای انجام امور روزمره، همه به یک پردازنده گرافیکی مجزا (discrete GPU) قدرتمند احتیاج ندارند. گیمرهای معمولی، کاربران لپ‌تاپ و افرادی که قصد صرف هزینه زیاد ندارند، می‌توانند به خوبی از گرافیک مجتمع استفاده کنند. هنگام انتخاب CPU بعدی، به نوع کاربری مورد نظر خود توجه کنید. اگر به دنبال اجرای بازی‌ها با بالاترین نرخ فریم نیستید، ممکن است گرافیک مجتمع برای شما کافی باشد.
امکان آنلاک کردن پردازنده
همانطور که احتمالا می‌دانید، بسیاری از پردازنده های مرکزی (CPU) فراتر از تنظیمات کارخانه قابل اورکلاک شدن هستند تا بتوان از آنها عملکرد بیشتری گرفت. اما همه CPUها قابلیت اورکلاک ندارند و اگر این مشخصه برای شما اهمیت زیادی دارد، باید قبل از خرید به این موضوع توجه کنید.
در پردازنده های دسکتاپ اینتل، اگر مدل CPU با پسوند “K”، “KF” یا “KS” تمام شود، به معنی پشتیبانی از اورکلاک شدن است. این در حالی است که CPUهای لپ‌تاپ اینتل از پسوندهای “HX” یا “HK” برای نشان دادن قابلیت اورکلاک استفاده می‌کنند. به عبارت دیگر، تنها بهترین پردازنده‌های اینتل از این قابلیت پشتیبانی می‌کنند ولی تمام پردازنده‌های AMD چنین مزیتی را برای کاربران خود ارائه می‌دهند.
در نهایت، چیپست مادربرد شما نیز باید از اورکلاک پشتیبانی کند. هر نسل از CPU ها با مجموعه‌ای از چیپست‌های مادربرد همراه است که همه آنها قابلیت اورکلاک را ندارند. برای مثال، اینتل تنها اورکلاک را بر روی چیپست‌های سری Z رده بالا مجاز می‌داند. در این زمینه، AMD انعطاف‌پذیرتر عمل کرده و اورکلاک را روی تقریبا تمام چیپست‌های مادربرد به جز مدل‌های پایین‌رده مانند A320 یا A620 امکان‌پذیر می‌کند.
رم DDR4 یا DDR5
در حال حاضر بیشتر رم‌های موجود در بازار از نوع DDR4 هستند ولی روز به روز رم‌های DDR5 محبوبیت بیشتری پیدا می‌کنند. همین موضوع تا حدی کاربران را دچار سردرگمی می‌کند زیرا هر مادربرد فقط از یک نسل مشخص رم پشتیبانی می‌کند. در مورد پردازنده‌ها، موضوع کمی پیچیده‌تر است. شرکت AMD با پردازنده‌های Zen 4 بر روی سوکت AM5 به‌طور کامل به DDR5 روی آورده است. با این حال، پردازنده‌های نسل دوازدهم، سیزدهم و چهاردهم Core شرکت اینتل می‌توانند از هر دو نوع حافظه‌ی DDR4 یا DDR5 پشتیبانی کنند؛ اما این قابلیت به مادربورد انتخابی شما بستگی دارد. به عبارت دیگر، پیش از خرید رم (RAM) باید سازگاری آن را با هر دو مؤلفه‌ی پردازنده و مادربورد کامپیوتر بررسی کنید.
خرید پردازنده کامپیوتر اصلا کار سختی نیست
اگرچه حجم بالای اطلاعات ممکن است گیج‌کننده باشد، اما فرآیند خرید پردازنده چندان پیچیده نیست. پیش از صرف هزینه، با دقت به نوع کارهایی که می‌خواهید با کامپیوتر خود انجام دهید فکر کنید و سپس مطمئن شوید که مادربورد و رم سازگار را انتخاب می‌کنید تا از هماهنگی این قطعات با یکدیگر اطمینان حاصل کنید.
مشاهده همه
- آشنایی با انواع سوکت پردازنده مادربرد؛ بهترین‌ها را انتخاب کنید!
منبع: XDA